اندیشه زروانی در شاهنامه

اسطورة آفرینش و تکوین جهان در آیین زروانی دوازده هزار سال بوده است، یعنی چهار دورة سه هزار ساله. غیر از دورة اول که آفرینش حالت مینویی دارد؛ دورة دوّم، اهورا فرمانرواست؛ دورة سوّم، اهریمن؛ دورة چهارم جنگ و ستیز بین این دو فرزندِ زروان می‌باشد و سرانجامِ کار، خلود و جاودانگی اهورا و خوش باشی مردم جهان است. شاهنامه این حماسة ملّی ما ایرانیان به سه بخش اساطیری، حماسی و تاریخی تقسیم می‌شود که بخش اساطیریِ آن منعکس کنندة همان جهان بینی اسطوره ای زروانی در مورد پیدایش جهان و طول عمرآن است. بخش اساطیری شاهنامه درست مانند دورة آفرینش زروانی به چهار دوره تقسیم می‌شود، دورة آفرینش اوّلین‌ها و نخستین‌ها مانند کیومرث و هوشنگ؛ آتش و آهن. دورة شادخواری جمشید و بی مرگی وی؛ دورة ستمکاری ضحّاک و نهایت ستیز بین این دو؛ فریدون و ضحّاک یا به تعبیری ایران و توران. و سرانجام پیروزی کیخسرو.