برخی همگونی‏های معارف بهاءولد، معارف محقق ترمذی و دیوان کبیر مولانا

معارف بهاءولد، معارف محقق ترمذی و دیوان کبیر مولانا از جهاتی شبیه به هم هستند. در متن این سه کتاب، علاوه بر موضوعات مشابه، مواردی از ساخت زبانی مشابه می‏بینیم که به طرزی خاص، گاهی استفادة همگون نیز یافته‏اند. جز در بیان تجارب عرفانی، محتوای تعلیمی هر سه کتاب بیشتر با فضای مجالس وعظ مناسب است و به تبع این، زبان آنها گاه بنیادی خطابی- محاوره‏ای دارد. در راستای محتوای تعلیمی این سه کتاب، الگوی شکل‏گیری زبان آنها را ترجیحاً در چهارچوب مرسوم مصاحبت شیخ و مرید جای باید داد. چهارچوبی که بر اشارت و ارشاد مبتنی است. بر این اساس متون یاد شده به لحاظ خصلت املایی خود احتمالاً سه ضلع مثلثی را تشکیل می‏دهند که بیش از آنچه در متون معمول صوفیه به نظر می‏رسد با هم خویشی و پیوند دارند. هم از این رو به دلیل وابستگی و پیوستگی‏های سه جانبة خالقان آنها، تاثرشان را از یکدیگر بیش از آنچه با دیگر آثار می‏نماید معنی‏دار می‏باید تلقی کرد. با دقت در متن سه اثر، هم از حیث نظم کلام و نیز ترکیب عبارات و هم از جهت کاربرد کلمات و ترکیبات در معانی خاص، گونه‏هایی به چشم می‏آید که رفتار زبانی مشابه و گزینش همسان و نزدیک واژگان را اثبات می‏کند.