تشبیهات در نفثه المصدور

نفثه المصدور شهاب‌الدین محمّد خرندزی زیدری نسوی از شاهکارهای ماندگار نثر مصنوع و متکلف در سدة هفتم هجری است. صور خیال یکی از عناصر پدیدآورنده فرم این اثر است که از آن جمله می‌توان به بهره‌گیری هنرمندانه از مبحث تشبیه اشاره کرد. تشبیه از میان انواع صور خیال در این اثر ادبی، جایگاه و کاربرد ویژه‌ای دارد. به طور کلی تشبیه در این اثر از بسامد زیادی برخوردار است و بیشتر از بن‌مایه‌های عاطفی بهره می‌گیرد. همچنین بیشتر تشبیهات آن از نوع معقول به محسوس است. با تعمق در این تشبیهات، جامعه درون و بیرون نویسنده به صورت غیرمستقیم به تصویر در آمده است. این پژوهش، این شگرد بیانی را در کتاب نفثةالمصدور بررسی و نقد کرده است. باید گفت زیدری در مجموع، 241 تشبیه به کار برده است که در این میان، عناصر انتزاعی و مظاهر طبیعی به عنوان مهم‌ترین مواد تشبیه، بیشترین کاربرد را داشته‌اند. از نظر ساختار نیز بیش از 61 درصد کل تشبیهات، به صورت ترکیب اضافی به کار رفته‌اند که تاثیر زیادی در رسایی و خیال‌انگیزی صورخیال دارند. اهمیت کار زیدری در شیوه ارائه صور خیال است؛ زیرا بیشتر تشبیهاتی که به کار گرفته، نتیجه ابداع و آفرینش خود اوست.