جلوه‌های فرهنگ و ادب عامه در رمان «روزگار سپری شده مردم سالخورده»

فرهنگ عامه به شناخت عادات، رسوم، حکایت‌ها، باورها، سرودها، مثل‌ها و گفتار شفاهی مردم می‌پردازد و امروزه در حوزه‌های مختلف علوم انسانی، ازجمله جامعه‌شناسی وشاخه‌های آن، تاریخ، روان‌شناسی، ادبیات، هنر و حتی ادیان بررسی می‌شود. ادبیات داستانی امروز به دلیل الهام گرفتن از زندگی مردم عادی و پرداختن به مشکلات، دغدغه‌ها و گرفتاری‌های این قشر از جامعه، تا حد زیادی تحت تاثیر و نفوذ فرهنگ عامیانه قرار گرفته است. رمان «روزگار سپری شده مردم سالخورده» دومین اثر معروف محمود دولت آبادی بعد از کلیدر است. این رمان بسیاری از فرهنگ و ادبیات عامیانه منظقه خراسان را به تصویر کشیده است و از این حیث دارای اهمیت است و مانند گنجینه ای این آداب و رسوم را در دل خود به یادگار نگه داشته است. ردیابی این آداب در رمان‌هایی با گرایشات اقلیمی خواننده را با فرهنگ و ادب آن منطقه آشنا کرده، بر جذابیت داستان‌ها می‌افزاید. توجه به فرهنگ و ادبیات عامه در آثار دولت آبادی بیانگر بلاغت و سخندانی اوست و وی در بیان اندیشه‌های سیاسی- اجتماعی خود از فرهنگ مردم سود برده است و در آثارش با بهره مندی از زبان عامه مردم خراسان، فرهنگ، آداب و سنن آن اقلیم را در قالب داستان‌هایی زیبا بیان کرده است. آداب و سنن و افسانه‌هایی که اگر به صورت مکتوب درنمی‌آمد چه بسا فقط نامی و یادی از آ‌ن‌ها در افواه مردم آن ناحیه باقی می‌ماند. و از یادها و خاطره‌ها فراموش می‌شدند و نسل‌های آینده از آن بی بهره می‌ماندند. مقالۀ حاضر به بررسی عناصر ادبیات و باورهای عامه در این اثر می‌پردازد.