جایگاه ذکر در اندیشۀ بزرگان تصوّف و مقایسۀ آن با دیدگاه نجم الدین رازی

عرفان عملی و آثاری که در این زمینه نگاشته شده است، صحنه نمایش آداب و رسوم مسلک تصوّف است. بزرگان و مشایخ صوفیه برای تربیت سالکان و نیل آنها به حضرت حق، از روش های مختلفی استفاده می کردند که با آداب و رسوم خاصی همراه بود. یکی از این روش ها، سفارش به خلوت نشینی و دوری از مردم است. خلوت نشینی، همانند دیگر مستحسنات صوفیه، آداب و شرایط مخصوص به خود را دارد. یکی از این آداب، توصیه به گفتن ذکر است که با کیفیت های گوناگونی بیان می شود و به شرط درستی آن، می تواند نقش بنیادین در تکامل سالک الی الله داشته باشد. مرصادالعباد از آثار منثور فارسی در قرن هشتم هجری است که در آن مبانی عرفان نظری و عملی به زیبایی هرچه تمام بیان شده است. نجم رازی در جای جای این کتاب، با استناد به آیات و احادیث، به مراتب ذکر و شرایط ذکر گفتن و نیز آثار تربیتی آن پرداخته است. در این پژوهش سعی شده است که در ابتدا تصویری روشن از جایگاه ذکر و مسائل مربوط به آن همچون: مراتب ذکر، انواع ذکر، شرایط و آداب ذکر گفتن و نتایج آن ارائه شود و دیدگاه های برخی از بزرگان صوفیه نیز نقل شود. در نهایت، همین مطالب در کتاب مرصادالعباد مورد بررسی قرارمی گیرد.