گونه‏ای خاص از خدمت در متون عرفانی و ادبی

در متون عرفانی به گونه ای از خدمت اشاره شده است که خادم کنش خاصی در رابطه با کفش مخدوم انجام می دهد؛ کنش هایی همچون کفش پیش پای کسی گذاشتن، کفش کسی را جفت کردن، کفش گرداندن، کفش برداشتن و زر یا پول در کفش کسی ریختن. گاه خادم خود داوطلبانه به انجام این خدمت می-پرداخته است و گاه پیر و مراد، برای شکستن غرور مرید او را به این خدمت می گمارده است. این خدمت که گاه از آن به «خدمت کفش» تعبیر می شود بیش از همه در آثار عین القضات همدانی آمده است و منظور از آن نهایت ارادت و سرسپردگی مرید نسبت به شیخ است. در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیل محتوا نگاشته شده، سعی شده است ابتدا مهم ترین شواهد و کاربردهای این رسم در متون عرفانی جمع آوری و تحلیل گردد و سپس به نمونه هایی از نظم و نثر فارسی که به نحوی با این رسم در ارتباط هستند اشاره شود تا بدین وسیله بتوان به درک بهتر و عمیق تر متون عرفانی به ویژه شناخت بهتر نظام و آداب خانقاهی دست یافت.