انسان شناسی در اندیشه مولانا

در عرفان اسلامی، انسان از جایگاه ویژه ای برخوردار است به گونه ای که انسان کاملِ واصل به حق، در مرتبة جانشینی خداوند قرار می گیرد. از آن جا که در جهان بینی عرفان، انسان کامل، محور عالم به شمار می رود، بدون شناخت انسان نمی توان استعدادها و نیازهای او را شناخت. با شناخت درست انسان و ابعاد گوناگون وجود اوست که می توان به بهره برداری صحیح از استعدادها و ارضای درست نیازهای او پرداخت. به بیان دیگر با شناخت انسان می توان استعدادهای او را شکوفا کرد. مثنوی، مجموعة انسان شناسی است و مولانا، به حق، انسان شناسی است قاهر که به انسان از بَدوِ خلقت تا زمانی که به قول وی بر مرکب چوبین می نشیند، عوالم آخرت و دنیای پرغوغای آن، از اعمال و کردار انسان و عوامل تاثیرگذار بر آن، از افراد مختلف و نوع عملکرد آنان و تاثیرشان بر محیط، از چهره های خوب و بد تاریخ تا دوران خود، نگرش های ناصواب دورانش به انسانیّت و علی الخصوص زن و... می پردازد. بدون در نظرگرفتن این امر مهم، نمی توان وظایف انسانها را معلوم کرد؛ و اگر انسان درست شناخته نشود نمی توان بایدها و نبایدهای اساسی را برای او تعیین کرد. در این مقاله با روش تحلیلی - توصیفی، سعی شده است انسان از دیدگاه مولانا معرفی و به جوانب مختلف انسان کامل پرداخته شود.