بررسی عنصر «خلاقیت» در پیدایش رمان فارسی

در مسالۀ پیدایش و گسترش رمان معاصر فارسی در حدود سال های 1300 شمسی، عوامل مختلفی دخیل اند؛ برخی از آن ها به تحولات فرهنگی و اجتماعی طبیعی جامعه مربوط می شود؛ برخی دیگر به تکامل سنت های قصه نویسی و انواع روایی ادبیات کلاسیک فارسی بازمی گردد و برخی به برخورد با مدرنیتۀ غربی و نهضت ترجمه در عصر قاجار مرتبط است. اما عنصر مهمی که در این پژوهش مورد نظر است و پژوهشگران کمتر به آن اشاره کرده اند، خلاقیت اولین مترجمان و نویسندگان ایرانی در تلفیق عناصر داخلی و خارجی می باشد که در سه سطح قابل بررسی است: خلاقیت روشنفکران قاجاری در بومی کردن عناصر تجدد غربی، خلاقیت مترجمان قاجاری در بومی‌کردن ترجمه‌های آثار غربی و خلاقیت اولین رمان نویسان ایرانی در نگارش رمان‌واره‌های سفرنامه‌ای، تاریخی و اجتماعی. با بررسی عنصر خلاقیت بومی در پیدایش رمان فارسی، به این نتیجه می‌رسیم که ایرانیان در ایجاد نوع ادبی رمان، مقلد صرف نبوده اند؛ بلکه عناصر اخذ‌‌شده از فرهنگ غربی را در بافت فرهنگی و اجتماعی ایران درآمیخته و عنصری نو خلق کرده‌اند که «رمان فارسی» نام دارد.

Investigating the creativity element in the emergence of Persian novels

Various factors are involved in the issue of emergence and expansion of contemporary Persian novels in the 1300s. Some of them are related to the cultural and social changes of society as a result of collision with Western modernity; and some others date back to the storytelling traditions and different types of narrative in the classical Persian literature. But the important element considered in this study which is less referred to by researchers, is Iranian's Creativity in Integrating Internal and External Elements or in the other words: “native creativity”. In this paper, the issue of creativity in the emergence of the Persian novels is analyzed and investigated at three level: The creativity of the Qajar intellectuals in the localization of the Western modernism elements, Qajar translators’ creativity in localization of Western works, and the creativity of the first authors of itinerary, historical and social roman. By investigating the native creativity element in the emergence of the Persian novels, we conclude that Iranians did not use just imitation in creation of literary novel; but incorporated the elements derived from Western culture into the cultural and social context of Iran and created a new element, which is called ‘Persian novel’.