کاوش نظریه‌ی ارتباط کلامی یاکوبسن در داستان رستم و اسفندیار

این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، نقش‌های شش‎گانه‌ی زبانی و ویژگی‌های شاعرانگی زبان شاعر را بر دو محور همنشینی و جانشینی، در داستان رستم و اسفندیار بررسی کند و دلایل شکل‌گیری این داستان را در پیوند با نظریه‌ی ارتباط کلامی یاکوبسن بیان کند. روش توصیفی- تحلیلی فرایندی است که درآن پژوهشگر بر توانایی شهودی و قوۀ تشخیص خود برای به تصویر کشیدن یا ارزیابی پدیده‌های مورد پژوهش تکیه می‌کند. یاکوبسن ابراز می‌دارد که شش مولفه‌ی ارتباطی، زمینه ساز برقراری ارتباط میان گوینده و مخاطب است. هریک از این عناصر بسته به کارکردشان در جمله، نقش‌های گوناگونی ایفا می‌کنند که برای تحقق هر کنش ارتباطی، مورد نیاز هستند. در این نظریه، اثر ادبی «پیام»؛ گوینده، «فرستنده‌ی پیام»؛ مخاطب، «گیرنده‌ی پیام» قواعد زبان، «رمز»، موقعیت اجتماعی و فرهنگی، «زمینه» و کلمات و اصوات «مجرای ارتباطی تماس» خوانده می‌شوند و بر اساس گرایش زبان در فرایند ارتباطی به هریک از این عناصر، نقش‌های شش‌گانه پدیدار می‌گردند. در این نظریه، شش کارکرد ترغیبی، عاطفی، همدلی، ادبی، فرازبانی و ارجاعی مطرح است که در ابیات داستان منتخب، همه‌ی کارکردهای زبانی به فراخور موضوع، با یکدیگر، آمیختگی یافته‌اند و تاثیرگذاری در ذهن مخاطب، افزون بر بسامد نقش‌های زبانی یاکوبسن به بن‌مایه‌های حماسی شعر نیز وابسته است. سطوح سه‌گانه‌ی زبانی، ادبی و فکری این شعر نیز، توانسته است به صلاحدید شاعر از نقش‎های زبانی بهره گیرد و از میان سه سطح، سطح فکری بیش از همه،مشهود است.