نگاهی بازتاب امانت الهی در مثنوی گلشن راز شبستری

پیرامون آیة 72 سورة احزاب(آیة امانت) تفسیرهای متعددی ارائه داده‌اند، در این میان، تفسیر و برداشت عرفا با دیگر تفسیرها متفاوت است، چرا که عرفا با دیدگاهی عاشقانه به مصداق امانت الهی می‌نگرند و از زوایة مشرب عرفانی خویش آن را تبیین می‌کنند. از این‌رو پژوهش حاضر برآن است تا با رویکردی توصیفی-تحلیلی به بازتاب امانت الهی در مثنوی عرفانی گلشن راز محمود شبستری بپردازد و دیدگاه وی را در شرح و توضیح کلمات و ترکیباتِ ظلوم و جهولی، امانت الهی در آیة 72 سورة احزاب تحلیل کند. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که ماهیّت امانت الهی در گلشن راز، معرفت است و آن زمانی حاصل می‌شود که دل از اغیار خالی گردد و حامل آن به مقام فنا فی‌الله دست یابد. از نظر شیخ محمود شبستری، تنها موجودی هم که می‌تواند حامل این امانت الهی شود، انسان، اشرف مخلوقات است چرا که هم شایستگی آن را دارد و هم توانایی آن. افزون براین، به باور وی ختم آیه که بر ظلومی جهولی انسان تاکید می‌کند آدمی را سرزنش ننموده‌است؛ بلکه خداوند این بار هم عاشقانه از مخلوق محبوب خود تمجید می‌کند. بار این دو واژه مثبت است و عامل مدح است نه دلیل ذم. به اعتقاد شبستری همین ظلوم و جهول بودن انسان است که وجود او را به آیینه‌ای برای نشان دادن تجلیّات جلالی و جمالی خداوند تبدیل می‌کند.