بررسی و تحلیل کهن الگوی «سایه» در غزلیات شمس و رمزهای مولانا دربارۀ آن

نقد کهن‏الگویی یکی از محورهای بنیادین مطالعات ادبی امروز به حساب می‏آید، این نوع نقد که از متفرعات نقد روان شناسی است، بر پایة اندیشة روان پزشک سوییسی، کارل گوستاو یونگ تکوین یافته، و با بررسی متون کهن از دیدگاه نظریه پردازان امروزی، موجبات پویایی آن را فراهم آورده است. به‏طور کلی، آثار ادبی و هنری بستر مناسبی برای تجلی کهن‏الگوها هستند، در این میان، می توان از اشعار مولوی، به‏عنوان نمونة آشکاری از کهن‏الگوها به‏خصوص سایه یاد کرد، که به شعر او جلوه‏ای دیگرگونه بخشیده است. پژوهش حاضر بر آن است، غزلیات شمس را به‏عنوان پیکرة داده‏های پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد روانشناسی یونگ مورد مطالعه قرار دهد؛ تا بدین وسیله تطابق و تناسب بین آرای مولوی و یونگ را به نمایش بگذارد. یافته های تحقیق نشان می دهد که آنچه یونگ در باب کهن الگوها به‏ویژه سایه و بحث از نماد مطرح کرده با آنچه مولانا در غزلیات خویش از آن سخن گفته همسانی دارد، به‏طوری که می توان گفت اگر یونگ به اشعار مولانا دسترسی داشت قطعاً خیلی پیش ازین به بسیاری از مبهمات ذهنی اش پاسخ داده می شد.