زبان و فرهنگ عامه در غزل های شهریار

سید محمد حسین بهجت تبریزی(1285-1367ه.ش.) متخلص به شهریار، از گویندگان بلندپایة معاصر و ماندگار در تاریخ ادبی ایران است، که غزلسرایی اش (در حوزه ی شعر و هنر)، و حشر و نشرش با توده های مختلف مردم (به لحاظ خلق و خو) او را از بسیاری گویندگان و هنرمندان متمایز می سازد. مردمی بودن و گرایش شهریار به اقشار مختلف جامعه –که ریشه در زندگی روستایی و سنتی او در روزگار کودکی و نوجوانی اش دارد - دیوان وی را به صورت منبع مناسب و قابل اعتنایی از عناصر زبان فولکلور و فرهنگ و سنن عمومی درآورده است. در این نوشتار کوشش بر آن است تا چگونگی بازتاب فرهنگ و عناصر زبان عامه در غزلیات شهریار و در نتیجه میزان گرایش وی به این عناصر ارجمند و پایبندی اش به پاسداشت آن ها، شناسایی گردد. بررسی غزلیات شهریار از این منظر نشان می دهد که در سطح واژگانی افعال عامیانه و در سطح جمله بندی، عبارت های کوتاه و شبه جملات مصطلح در زبان کوچه و بازار بیش از دیگر عناصر زبانی بازتاب یافته است. قرار دادن این عناصر و اصطلاحات فرهنگ عامه در درون سخنان رسمی -به جز در مواردی چند که به ناهمگنی آشکار میان این دو گونة زبانی و در نتیجه به تنزل هنری کلام می انجامد- با توجه به استفادة بجا از ظرفیت چند بعدی معنایی و موسیقایی آن ها اغلب در کنار زبان معیار خوش نشسته است.