بازتاب باورهای عامّه در مثنوی‌های عطار

باورهای عامیانه از هر دستی که باشند، نجومی، طبی، اساطیری، افسانه‌ای و...، یکی از موضوعاتی است که در همۀ آثار ادبی کم‌وبیش به چشم می‌خورد؛ ازین‌رو می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های متون برجستۀ ادب فارسی، بازتاب همین باورها و اعتقادات مردم زمانه یا فرهنگ عامه است. مثنوی‌های عطار نیز از این دیدگاه استثنا نیست و در خلال آنها به بسیاری از این گونه باورهای عامیانه می‌توان دست یافت که این مسئله خود ضرورت واکاوی این موضوع در آثار عطار را به‌خوبی نمایان می‌سازد. در این مقاله سعی بر آن است تا با مطالعۀ دقیق مثنوی‌های مختلف عطار به بحث و بررسی آنها از نظر نوع باورهای عامیانۀ طرح‌شده و چگونگی کاربرد هر یک از آنها بپردازیم. همچنین منظومه‌هایی که ما در این پژوهش به بررسی آنها پرداخته‌ایم، از این قرارند: الهی‌نامه، خسرونامه، مصیبت‌نامه، منطق‌الطیر و اسرارنامه که از هریک از آنها ابیاتی را به‌عنوان شاهد ذکر کرده‌ایم. براساس پژوهش انجام‌شده، باید گفت در همۀ این منظومه‌های یادشده، میزان اشاره به باورهای مختلف عامیانه بالاست؛ همچنین این باورها بیشتر در مقام توضیح یا تمثیل برای یک اندیشۀ عرفانی یا اخلاقی کاربرد دارد و از آنها، کمتر در ساخت تصاویر یا مضامین شاعرانه بهره گرفته شده است که این خود با نوع مخاطب اشعار رابطه دارد.