بررسی چند اصطلاح موسیقایی در دیوان منوچهری و ارتباط آن با موسیقی ساسانی

مطالعات موسیقی ایران پیش از اسلام بسته به دوره تاریخیِ مورد نظر، منابع مطالعاتی متنوعی را دربرمی‌گیرد. گستردگی این منابع را می‌توان از آثار باستانی تا متون نوشته شده توسط نویسندگان خارجی هم‌عصر با دوره‌های پیش از اسلام ذکر کرد. در بحث پژوهش در موسیقی ساسانی، متون ادبی فارسیِ دوره‌های اسلامی نقشی مهم و پررنگ در میان این منابع دارند. در دیوان شاعران بزرگ پس از اسلام و متون منثور نویسندگان به کررات به موسیقی رایج در دربار ساسانی اشاره شده‌است. نام سازها، الحان و نوازندگان حضوری پررنگ در متون ادبی فارسی دارد، اما آنچه در این میان هیچ اشاره‌ای به آن نشده سیستم موسیقایی مورد استفاده برای اجرای الحان است. خسروانی‌ها و الحان باربدی از جمله مواردی است که در متون ادبی بسیاری قابل ردیابی‌ است هرچند به طور بسیار خلاصه. با این وجود، همین اشارات اندک به موسیقی می ‌تواند روشنگر بخشی از فرهنگ موسیقایی دوره ساسانی باشد. در این مقاله سعی بر آن است تا با بررسی دیوان منوچهری که به فراوانی اطلاعات موسیقی در خود دارد، اطلاعات موسیقایی آن مشخص و ارتباط میان این اطلاعات و موسیقی ساسانی روشن شود. نکته‌ای که باید در این میان به آن توجه ویژه داشت آنست که این نام‌ها و اصطلاحات در معنای واقعی خود به‌کار رفته باشند نه در معنایی کنایی و به عنوان تشبیه و تمثیل.