استعاره تربیتی کیمیاگری از دیدگاه تیتوس بورکهارت: تربیت، هنر کیمیاگری

استعارۀ تربیتی «کیمیاگری»، استعارۀ نوپایی است که برپایۀ تشبیه کلی «جریان تربیتی انسان» به «دانش کیمیاگری» بنا شده و به‌دنبال درک مفهوم اصلی تربیت بر اساس مفهوم بنیادی مستتر در دانش کیمیاگری است. این استعاره توسط اندیشمندان مختلف و در متون داستانی متعددی مورد اشاره قرار گرفته است. اما در این میان، تیتوس بورکهارت، اندیشمند و محقق بزرگ قرن بیستم، با ارائۀ نظریاتی در خصوص «کیمیاگری معنوی»، نظم و نسج ویژه‌ای به این مبحث بخشیده است. در واقع، کار ویژه‌ای که بورکهارت انجام داده، اعتبار بخشیدن به بُعد روحانی و عرفانی کیمیاگری، البته با پس‌زمینه‌ای اسلامی است. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین و تحلیل استعارۀ تربیتی کیمیاگری از دیدگاه تیتوس بورکهارت و یافتن پیامدهای احتمالی این دیدگاه برای حوزۀ تربیت است. رویکرد پژوهش، رویکردی کیفی است، که در دستۀ تحقیقات بنیادی-نظری قرار می‌گیرد و روش آن نیز توصیفی-تحلیلی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهم-ترین پیامد استعارۀ کیمیاگری برای تربیت، پدید آمدن نگرۀ ویژه‌ای است که مفهوم تربیت را مقارن با دو مفهوم عرفانی و هنری مدنظر قرار می‌دهد. بر این اساس، تربیت، یا همان هنر تحول، امری است عرفانی، باطنی و درونی و کیمیا، استعاره‌ای از استحاله و دگرگونی جسم و روح انسانی است.