بورس، آرزوهای محاق؛ یک پژوهش کیفی انتقادی

اقتصاد در زندگی روزمره انسان ایرانی نقش پررنگی دارد و پیامدهای نوسانات اقتصادی زندگی وی را سخت و تا حد زیادی غیرقابل پیش‌بینی کرده است. در سال‌های اخیر به‌واسطه مسائل اقتصادی/سیاسی پیش‌آمده در سطح ملی و بین‌المللی، تورم و افت ارزش پول ملی، به بحث‌های همیشگی گعده‌های خانوادگی، و دوستی و حتی دانشگاهی و ... تبدیل شده است. دراین‌میان، انسان ایرانی که زندگی او سال‌هاست با نوسان/تورم اقتصادی گره خورده است، به‌طور مداوم به‌دنبال نوسان‌گیری از نوسانات بازار بوده است. بازار بورس اوراق بهادار تهران، در طی دو سال گذشته، به‌نوعی این نقش را برای شهروندان داشته است؛ به‌ویژه اینکه همراه با سیاست‌های تشویقی و تبلیغی دولتی برای عضویت و فعالیت در آن پررنگ بوده است و در بین مردم هم از آن به‌عنوان الگوی برای کسب سود ساده یاد می‌شد. درنتیجه، پژوهش حاضر درصدد بررسی این وضعیت و پیامدهای آن با استفاده از روش مردم‌نگاری انتقادی بوده است. پژوهش با مشارکت فعالانه محققان در فعالیت‌های بورسی شروع شد و در ادامه با بیست نفر از مردم عادی، کارمندان کارگزاری، سبدگردانان و متخصصین مالی مصاحبه عمیق صورت گرفت. یافته‌های پژوهش بر اساس کدگذاری‌های صورت‌گرفته شامل اقتصاد، زیربنای زندگی، جنگ برای زندگی، اقتصاد در بحران، بورس، پاسخی فردی به مسئله‌ای اجتماعی، دستکاری دولت در بورس، ناکارآمدی پاسخ‌های فردی به مسائل اجتماعی، خودخوار انگاری، سرکوب‌شدگی اقتصادی و آرزوهای محاق شدند. نتایج نشان‌دهنده سرخوردگی جمعی و تبعات منفی حباب مشارکت توده‌ای از یک سو و حباب قیمتی بازار سهام از سوی دیگر را نشان دادند. درنهایت این یافته‌ها در سطح روابط سیستمی، با استفاده از نظریات اجتماعی مورد بحث قرار گرفتند.

Stock Market, Disappeared wishes; A critical ethnography

The economy plays an important role in the daily life of Iranians and the consequences of economic fluctuations have made their lives difficult and largely unpredictable. In recent years, due to economic / political issues that have arisen at the national and international levels, inflation and the devaluation of the national currency have become a constant topic of discussion for family members, friends and even academics. Meanwhile, the Iranian Citizens, whose life has been tied to economic fluctuation / inflation for many years, has been constantly looking for fluctuations in market fluctuations. The Tehran Stock Exchange has played this role for citizens over the past two years; In particular, along with the government’s incentive and propaganda policies for membership and activity, it has been cleared and referred to people as a model for getting simple profit. As a result, the present study sought to investigate this situation and its consequences using the method of critical ethnography. The research began with the active participation of researchers in stock exchange activities and was followed by indepth interviews with twenty ordinary people, brokerage staff, portfolio managers and financial professionals. The research findings were based on codifications including economics, infrastructure of life, war for life, economics in crisis, stock market; individual response to social problems, governmental manipulation in the stock market, inefficiency of individual responses to social issues, selfhumiliation, economic repression and disappeared wishes. The results showed collective frustration and the negative consequences of the mass participation bubble on the one hand and the stock market price bubble on the other. Finally, these findings were discussed at the level of systemic relationships, using social theories.