واکاوی مفهوم خلوت به‌عنوان مفهومی مشترک در شعر مولانا و معماری (عناصر و تزئینات)

مقدمه: شناخت ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اساسی در ﻣﻌﻤﺎری ﺑﺪون توجه به ارزش‌های ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ انسان‌ها میسر ﻧﻤﻲ‌ﮔﺮدد. از آنجایی که انسان موجودی اجتماعی است؛ برای تعامل به چهار نوع ارتباط «خدا»، «خود»، «جهان» و «هم‌نوعان» نیازمند است. چگونگی این ارتباطات تنظیم رابطه با دیگران را رقم می‌زند. در این میان، خلوت به‌عنوان یکی از مفاهیم اساسی مرتبط ‌با ابعاد وجودی انسان و از مهمترین ویژگی‌های کیفی محیط است که می‌تواند به زمینۀ مناسبی برای این ارتباطات بیانجامد. این پژوهش با هدف بررسی مفهوم خلوت در اندیشه مولانا و پاسخ به این پرسش که مصادیق خلوت مولانا در عناصر و تزئینات معماری کدام‌اند؟ تدوین شده است.روش پژوهش: پژوهش حاضر به‌لحاظ هدف در زمرۀ تحقیقات بنیادی و از نوع کیفی است و از روش‌های فراتحلیل و مقایسۀ تطبیقی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات، علاوه ‌بر مطالعۀ اسنادی، نظریه‌ها و دیدگاه‌ها و مصاحبه و پرسش‌نامۀ باز است و جهت تحلیل داده‌های کیفی و کدگذاری و بررسی میزان فراوانی کدهای مستخرج از مصاحبه، از نرم‌افزار nvivo استفاده شده است.یافته‌ها: براساس مدل نظری مفهوم خلوت در شعر مولانا و راهبرد استدلال منطقی حاصل از یافته‌های پژوهش ارتباطات چهارگانه در اندیشۀ مولانا بر چهار حالت از خلوت «خلوت با خود»، «خلوت با خدا»، «خلوت با محرم اسرار»، «خلوت در جلوت» تاکید می‌کند.نتیجه‌گیری: براساس نتایج این پژوهش مفاهیم مشترک خلوت در اندیشۀ مولانا و عناصر و تزئینات معماری، مولفه‌هایی همچون«خیال»، «همنشینی اضداد نور و تاریکی»، «خلا» و «فضای تهی»، «محوریت عمودی عالم»، «خاصیت آیینگی» به‌عنوان مفاهیم مرتبط با «خلوت با خدا» و مولفه‌های «اندرون و برون» و «تنهایی»در راستای «خلوت با خود» و «محرمیت» در راستای خلوت با دیگران و جمع است.

exploring the concept of solitude as a common theme in rumi’s poetry and architecture (elements and decorations)

introduction: understanding fundamental concepts in architecture is not possible without considering the cultural and social values of humans. since humans are social beings, they require four types of relationships for interaction: «god», «self», «world», and «fellow beings». the nature of these interactions shapes the relationship with others. in this context, solitude, as one of the fundamental concepts related to the existential dimensions of human beings and one of the most important qualitative features of the environment, can provide a suitable ground for these interactions. this research has been conducted to examine the concept of solitude in rumi’s thought and answer the question, «what are the instances of solitude in rumi’s architectural elements and decorations?»research method: the present study is fundamental and qualitative research, utilizing meta-analysis and comparative analysis methods. in addition to investigating documents, the data collection method involves exploring theories and viewpoints, interviews, and open-ended questionnaires. for the analysis of qualitative data, coding, and examining the frequency of codes extracted from the interviews, the nvivo software is used.findings: based on the theoretical model of the concept of solitude in rumi’s poetry and the logical reasoning strategy derived from the research findings, the fourfold interaction in rumi’s thought emphasizes four states of solitude: «solitude with oneself», «solitude with god», «solitude with a confidant», and «solitude in the company».conclusion: based on the results of this research, the common concepts of solitude in the thought of rumi and architectural elements and decorations include components such as «imagination», «the coexistence of light and darkness», «void» and «empty space», «the vertical axis of the universe», and «the property of reflection» as concepts related to «solitude with god», and the components of «inner and outer» and «loneliness» in relation to «solitude with oneself» and «intimacy» in relation to solitude with others and the community.