«شاهنامۀ قوام» جلوه‌ای دیگر از هنر نگارگری شیراز دورۀ صفوی

مقدمه: نسخه‌نگارۀ «شاهنامۀ قوام (هزار)»، محفوظ در موزۀ «رضا عباسی»، دارای 38 نگاره است. این شاهنامه به‌دست محمد قوام شیرازی در سال 1000 هجری نوشته شده است، اما از نگارگر یا نگارگران آن نامی در میان نیست. این اثر جزو نسخه‌هایی است که کمتر مورد نگرش قرار گرفته و تقریباً گمنام است. در این جستار، کوشش می‌شود تا با تکیه بر شواهد تاریخی و بررسی‌های ساختاری نگاره‌ها و کیفیت هنری و سبکی، شناخت صحیح‌تری از این نسخه به‌دست آید. هدف پژوهش معرفی این اثر و شناسایی ویژگی‌های ساختاری و بصری این شاهکار هنری و همچنین شناسایی هرچه دقیق‌تر این اثر، با تکیه بر شواهد و مستندات، نسبت ‌به هویت سبکی و مکانی آن است. پرسش بنیادین پژوهش حاضر این است که شیوه نگارگری «شاهنامۀ قوام» چیست و از‌ نظر بصری دارای چه ویژگی و ارزش‌هایی است؟روش پژوهش: پژوهش پیش رو به‌شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام شده و یافته‌ها از‌ طریق منابع کتابخانه‌ای و پایگاه‌های اطلاعاتی و از آرشیو موزۀ «رضا عباسی» به‌دست آمده است. در این پژوهش چند شاهنامه از شیوه ‌نگارگری شیراز و دو شاهنامه از شیوه قزوین که تا حدودی معاصر با « شاهنامه قوام» بودند مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته‌اند و تحلیل ارائه شده با در نظرگیری این مقایسه بوده است. یافته‌ها: هرچند شاهنامه قوام را متعلق ‌به شیوۀ نگارگری قزوین دانسته‌اند، اما یافته‌ها نشان می‌دهد که این نسخه همانندی‌های بسیاری با دیگر شاهنامه‌های شیوۀ شیراز دارد و پیرو سنت «نگارگری شیراز» است. همچنین هویت خوشنویس این نسخه نگاره نیز مورد بررسی قرار گرفته است.نتیجه‌گیری: شاهنامه قوام جزو شاهنامه هایی است که تمام ویژگی‌های شیوه شیراز را در خود دارد. این شاهنامه همانندی‌های بسیاری با دیگر شاهنامه های شیراز به ویژه شاهنامه‌های پک و بریتانیا دارد و به گمان بسیار توسط نگارگران مشترکی کار شده‌اند. همچنین خوشنویس آن محمدقوام شیرازی که از خوشنویسان پرکار شیراز است و تمام آثارش را در این شهر پدید آورده است. برآیند پژوهش پیش رو نشان می‌دهد که شاهنامه قوام متعلق به شیوه شیراز است و احتمالا در کارگاه‌های حرفه ای شیراز کار شده باشد و برخلاف انگاره رایج نسبتی با شیوه قزوین ندارد. ویژگی های مشترکی که در نگاره‌های شاهنامه قوام و دیگر آثار شیوه قزوین وجود دارد تنها متعلق به این شاهنامه نیست و در دیگر شاهنامه‌های  شیراز  وجود دارد و دلیل آن تاثیرپذیری نگارگران شیرازی از نگارگران پایتخت(قزوین) است.

«qavam shahnameh», another perspective on the art of persian painting in shiraz during the safavid period

introduction: the illustrated manuscript of the «qavam shahnameh», preserved in the reza abbasi museum, includes 38 paintings. this shahnameh was written by mohammad qavam shirazi in 1000 a.h., but the name of the painter(s) is not mentioned. this artwork is among the manuscripts that have received less attention and is almost unknown. in this research, an attempt is made to gain a more accurate understanding of this manuscript by relying on historical evidence and structural examinations of the persian paintings, as well as their artistic and stylistic quality. the current research aims to introduce this work, identify the structural and visual characteristics of this artistic masterpiece, and more precisely identify this work, based on evidence and documentation, regarding its stylistic and locational identity. the fundamental questions of the present research are: «what is the painting style of the qavam shahnameh?» and «what visual characteristics and values does it possess?»research method: the present research was conducted using a descriptive-analytical method, and the findings were obtained through library resources, databases, and the archive of the «reza abbasi» museum. in this study, several shahnamehs from the shiraz painting style and two shahnamehs from the qazvin style, which were somewhat contemporary with the «qavam shahnameh», have been examined and compared.findings: although the qavam shahnameh is considered to belong to the qazvin painting style, the findings indicate that this manuscript is similar to other shahnamehs of the shiraz style and follows the tradition of «shiraz persian paintings» the identity of the calligrapher of this manuscript has also been examined.conclusion: the qavam shahnameh is among the shahnamehs which include all the characteristics of the shiraz style. this shahnameh bears many similarities with other shahnamehs from shiraz, especially the peck and britain shahnamehs; the same painters likely created them. also, the calligrapher is muhammad qavam shirazi, one of the prolific calligraphers of shiraz and made all his works in this city. the findings of the present research indicate that the qavam shahnameh belongs to the shiraz style and was probably produced in the professional workshops of shiraz, and contrary to the common viewpoint, it has no relation to the qazvin style. the common features found in the miniature paintings of the qavam shahnameh and other works of the qazvin style do not belong solely to this shahnameh; they are also present in other shahnamehs from shiraz. this is because shirazi painters were influenced by painters from the capital (qazvin).