تحلیل زمینه‌های اجتماعی موثر در پیدایش آثار هنری بهمن محصص، براساس نظریۀ «عمل» پی‌یر بوردیو

مقدمه: بهمن محصص یکی از بزرگترین هنرمندان پیشرو در هنر نوگرای ایران است که در دوره‌های پرتنشی به‌لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زیسته است. بیان مسائلی چون «محکومیت وجود»، «منفعل بودن» و «انزوا» از مهمترین موضوعات آثار هنری وی است. در این پژوهش با اتخاذ رویکردی جامعه­ شناختی و با بسط نظری مفاهیم اساسی «عادت‌واره»، «میدان»، «سرمایه» و «نظریۀ عمل» سعی شد پرتوی بر وجهی از دلایل تمایز در آثار این هنرمند افکنده شود. از این‌رو، پژوهش حاضر با تمرکز بر آرای معتبر و متاخر جامعه‌شناس معروف فرانسوی، پی‌یر بوردیو، درپی پاسخ به دو پرسش اساسی است: زمینه‌های اجتماعی موثر بر شکل‌گیری عادت وارۀ هنری بهمن محصص چه عواملی بوده و زمینه‌های اجتماعی موثر بر سطح پذیرش آثار هنری بهمن محصص از سوی مخاطبان آثار وی چگونه بوده است؟ هدف پژوهش حاضر یافتن عوامل اجتماعی تاثیرگذار بر تمایز آثار محصص با استفاده از مفهوم کنش بوردیو است؛ پس بر‌اساس هدف در نوع بنیادی قرار می‌گیرد و به‌لحاظ چیستی از نوع تحقیقات کیفی است.روش پژوهش: این مقاله از نظر هدف بنیادی و از نوع تحقیقات کیفی است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است و داده‌ها به شیوۀ کتابخانه‌ای گردآوری شده است.یافته‌ها: ازنظر بوردیو عادت‌وارۀ افراد درطی زمان و براساس شرایط اجتماعی برساخته می‌شود، لذا تجارب شخصی، اجتماعی و خانوادگی محصص در شکل‌گیری منش هنری وی نقش داشته است. از طرفی زمینه‌های اجتماعی دوران موردنظر باعث تشکیل میدان‌های فرهنگی شده بود که با سرمایه‌های هنری هنرمند متفاوت بوده است و همین موضوع باعث ایجاد سطح پایین پذیرش آثار وی ازسوی اجتماع شده بود.نتیجه‌گیری: با توجه به پژوهش انجام شده این نتیجه حاصل می‌‎شود که تجارب فردی، اجتماعی و خانوادگی محصص، در شکل‌گیری منش هنری وی نقش داشته است. از طرفی زمینه‌های اجتماعی دوران موردنظر باعث تشکیل میدان‌های فرهنگی شده بود که با سرمایه‌های هنری هنرمند متفاوت بوده است و همین موضوع باعث ایجاد سطح پایین پذیرش آثار وی ازسوی اجتماع شده بود.

analysis of effective social contexts in the creation of bahman mohassess’s artworks, based on pierre bourdieu’s theory of «practice»

introduction: bahman mohassess is one of the greatest leading artists in iran’s modernist art, who lived in politically, socially, and culturally tense periods. expressing issues such as «condemnation of existence», «passivity», and «isolation» are among the most important themes of his works of art. in this research, by adopting a sociological approach and theoretically expanding the basic concepts of «habitus», «field», «capital» and «theory of practice», an attempt was made to shed light on one aspect of the reasons for the distinction in the works of this artist. therefore, the current research, focusing on the authentic and recent opinions of the famous french sociologist, pierre bourdieu, seeks to answer two fundamental questions: «what were the social contexts affecting the formation of bahman mohassess’s artistic habitus» and «what were the social contexts affecting the level of acceptance of bahman mohassess’s artworks by the audience of his works?» the current research aims to find social factors influencing the distinction of specific works using the concept of bourdieu’s practice. accordingly, this study is fundamental and qualitative.research method: this research is qualitative and fundamental. its method is descriptive-analytical, and the data was collected using a library-based technique.findings: according to bourdieu, people’s habitus is built over time and based on social conditions. thus, mohassess’s specific personal, social, and family experiences have formed his artistic character. on the other hand, the social contexts of the period in question had caused the formation of cultural fields that were different from the artistic capital of the artist, and this caused a low level of acceptance of his works by society.conclusion: according to the research conducted, it can be concluded that individual, social, and family experiences played a role in forming mohassess’s artistic character. on the other hand, the social contexts of the period in question had caused the formation of cultural fields that were different from the artistic capital of the artist, and this caused a low level of acceptance of his works by society.