نمادشناسی رنگ سرخ در فرهنگ و هنر ایرانی- اسلامی

مقدمه: رنگ‌ها در فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی از دیرباز حامل مفاهیم و معانی عمیقی بوده‌اند. هر رنگ به‌واسطۀ اندیشه، تجارب زیستی، باورهای دینی و اساطیری و ویژگی‌های بصری خود بار معنایی خاصی پیدا کرده است. نمادشناسی رنگ سرخ، به‌ویژه، دریچه‌ای نو به‌سوی درک عمیق‌تر این فرهنگ غنی می‌گشاید. بررسی این نماد به شناخت بهتر باورها، ارزش‌ها و آداب‌ و رسوم ایرانیان کمک کرده و فهم رمزگان و نمادهای به‌کار رفته در آثار ادبی و هنری را تسهیل می‌کند. این پژوهش با تحلیل تطابق داده‌های ادبی و نمونه‌های نقاشی ایرانی، به بررسی نمادهای رنگ سرخ و مفاهیم نهفته در آن پرداخته و به‌دنبال پاسخ به این سوال است که رنگ سرخ در فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی، نماد چه مفاهیمی است.روش پژوهش: این پژوهش به‌روش توصیفی-تحلیلی است و برای جمع‌آوری اطلاعات از منابع مکتوب، اسناد موجود و منابع الکترونیکی استفاده شده است. در تحلیل داده‌ها، داده‌های ادبی، تاریخی، اساطیری، دینی و عرفانی مرتبط با رنگ سرخ جمع‌آوری شده و نمونه‌های نقاشی ایرانی به‌عنوان شواهد و مثال‌های کاربرد نمادهای رنگ سرخ انتخاب شده‌اند.یافته‌ها: رنگ سرخ در اندیشۀ ایرانی به‌عنوان نماد جنگاوران، رومیان، ایزدان مهر و وای، نماد گروه‌هایی چون سوخرائیان و سرخ‌جامگان و قزلباشان، سیارۀ بهرام و فلز آهن، قدرت و پادشاهی، عقل و خردمندی، جشن و سرور، عشق و خون‌خواهی است و در فرهنگ اسلامی نماد شهادت، مرگ سرخ و نفس لوامه، صوفیان ملامتیه و در بُعد مثبت آن نماد ائمه و در بُعد منفی به‌عنوان نماد اشقیا و شیطان به‌کار رفته است.نتیجه‌گیری: مطالعه نمادشناسی رنگ سرخ در فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی نشان می‌دهد که این رنگ، نمادی چندوجهی و پیچیده است که ریشه در طبیعت و تجارب انسانی دارد. رنگ سرخ در طول تاریخ، در باورها و اعتقادات مختلف، معانی متفاوتی از جمله عشق، قدرت، جنگ، شهادت و حتی شیطان را به خود گرفته است؛ و در فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی نیز به شیوه‌های متنوعی به کار رفته و هر بار معنایی متفاوت را منتقل کرده است.

symbolism of the red color in iranian-islamic culture and art

introduction: colors in iranian-islamic culture and art have long carried deep concepts and meanings. each color represents a special meaning due to thought, life experiences, religious and mythological beliefs, and visual characteristics. the symbolism of the color red, in particular, manifests a new perspective toward a deeper understanding of this rich culture. examining this symbol helps us better understand iranians’ beliefs, values, and traditions and facilitates learning codes and symbols used in literary and artistic works. by analyzing the correspondence of scholarly data and samples of iranian painting, this research investigates the symbols of red and its hidden concepts and seeks to answer the question of what concepts red color symbolizes in iranian-islamic culture and art.research method: this research was conducted using a descriptive-analytical method. the data collection process used written sources, available documents, and electronic sources. in the data analysis, literary, historical, mythological, religious, and mystical data related to red color were collected, and samples of iranian paintings were selected as evidence and examples of the use of red color symbols.findings: in iranian thought, red is a symbol of warriors, romans, gods of mehr and vayu, symbols of groups such as qarinvands (sukhra dynasty), khurramites, and qizilbash, bahram planet (mars) and iron metal, power and kingship, intellect and wisdom, celebration and glory, love and bloodlust. in islamic culture, it symbolizes martyrdom, red death, the blaming soul, and malamatiyya. in its positive dimension, the red color is the symbol of imams, and in its negative dimension, it is used as the symbol of ashqia and satan.conclusion: the study of red color symbolism in iranian-islamic culture and art shows that this color is a multifaceted and complex symbol rooted in nature and human experiences. throughout history and with different beliefs, the color red has taken on different meanings, including love, power, war, martyrdom, and even the devil. iranian-islamic culture and art have used it in various ways, conveying a different meaning each time. examining the symbolism of colors helps us understand the depth of the beliefs, values, and worldviews of the people of this culture.