گاه‌نگاری و گونه‌شناسی کاغذدیواری تا سدۀ 19 میلادی و مواجهۀ درباریان عصر قاجار با آن

مقدمه: کاغذدیواری، یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال پرکاربردترین آرایه‌های معماری داخلی در جهان که از گذشته تاکنون تحولات زیادی را طی کرده و علاوه‌بر تکامل شیوه ساخت و اجرا و ابداع و نیز پیچیده و مبهم بودن تحولات مرتبط با این آرایه، منابع سیر تکامل و شیوه‌های تولید آن هم محدود و پراکنده بوده است. در عین‌ حال چگونگی ورود کاغذدیواری به ایران، پیشگامان کاغذدیواری در ایران و سلیقۀ آن‌ها در انتخاب انواع کاغذدیواری نیز تا حد زیادی مغفول مانده است. سوال پژوهش حاضر این است که پیشگامان کاغذدیواری در جهان و ایران کدامند؟ و مواجهۀ درباریان عصر قاجار با فن‌آوری کاغذدیواری چگونه بوده است؟روش پژوهش: پژوهش حاضر مبتنی‌بر شیوۀ‌ توصیفی- تحلیلی تدوین شده و گردآوری داده‌های آن به‌روش میدانی، کتابخانه‌ای و از منابع اینترنتی است.یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد با وجود نظرات متفاوت پژوهشگران، فرانسوی‌ها در اواسط سدۀ 15 میلادی پیشگام استفاده از کاغذدیواری به‌معنای امروزی بودند. تنوع در طرح، رنگ، اجرا و نصب توانست این محصول را از کالایی بی‌ارزش به کالایی تبدیل کند که نشانی از اشرافی‌گری و تجمل‌گرایی است و از این‌‌رو در خانۀ‌ شاهان، درباریان و تجار در اروپا و ایران دورۀ قاجار استفاده شد. ناصرالدین‌شاه به‌عنوان نخستین مخاطب این محصول در ایران بود. پس از وی، درباریان قاجار، برای برآوردن حس نوگرایی و همگام شدن با سلیقۀ جهانی، از کاغذدیواری‌های وارداتی استفاده ‌کردند. از دیگر نتایج پژوهش، گستردگی طرح، نقش، تکنیک و فضای مورد ‌استفاده برای کاغذدیواری در خانۀ وثیق انصاری است که این مجموعه را به گنجینۀ کاغذدیواری دورۀ قاجار بدل کرده است.نتیجه‌گیری: دو کشور چین (به‌خاطر اختراع کاغذ و استفاده‌های متنوع از آن) و فرانسه (به‌دلیل اختراعات و پیشرفت‌ در تولید کاغذ دیواری تا سده 19 میلادی)، را می‌توان ازجمله بنیان‌گذاران کاغذ دیواری برشمرد. با توجه به همزمانی عصر ناصری با محبوبیت کاغذ دیواری در دوره ویکتوریا می‌توان گفت کاربرد کاغذ دیواری در ایران توسط دربار قاجار، انعکاس دهنده سلیقه جهانی و شرایط سیاسی- اجتماعی این دوره است.

chronology and typology of wallpaper in the world until the 19th century a. d. and the encounter of qajar courtiers with it

introduction: wallpaper is one of the oldest and the most widely used decorations in interior architecture in the world, and it has undergone numerous changes so far. also, besides the evolution in the methods of producing, implementing, and renovating, as well as the complexity and ambiguity of the developments related to this decoration, the sources of its evolution and production methods have been limited and scattered. at the same time, how wallpaper entered iran, the pioneers of wallpaper in iran, and their style of choosing types of wallpaper have been largely neglected. the questions of the present research are: «who are the pioneers of wallpaper in the world and iran?», «how was the qajar courtiers’ encounter with wallpaper technology?», and «in the evolution of wallpaper, what factors directed this industry to reach its present form?»research method: the present research is conducted using a descriptive-analytical method, and its data collection is based on the field, library, and internet sources.findings: the results indicate that despite the distinct opinions of researchers, in the middle of the 15th century, the french pioneered the use of wallpaper in today’s sense. the variety in design, color, implementation, and installation could transform it from a worthless product to a product that is a sign of aristocracy and luxury. therefore, it was used in the homes of kings, courtiers, and merchants in europe and iran during the qajar period. naser al-din shah was the first addressee of this product in iran. after him, the qajar courtiers used imported wallpapers to satisfy the sense of modernity and keep pace with the global style. another finding of the present study is the extent of the design, motif, technique, and space used for wallpaper in vasigh ansari’s house, which has turned this collection into a wallpaper treasure of the qajar period.conclusion: china (due to the invention of paper and its various uses) and france (due to inventions and progress in wallpaper production until the 19th century) can be considered the founders of wallpaper. concerning the coincidence of the era of naser al-din shah with the popularity of wallpaper in the victorian period, it can be said that the use of wallpaper in iran by the qajar court is a reflection of global taste and the political-social conditions of this era.