نمادهای پیشااسلامی در فرش‌های تصویری پادشاهان ایران از پادشاهان

مقدمه: فرش‌های ایرانی متعددی با نقشمایۀ پادشاهان اساطیری پیشااسلامی در موزه‌ها  موجود است که ساختار بیشتر آن‌ها ساختار مشابه است و در آن‌ها پادشاهان با اسامی باستانی خویش و همراه با موجودات متافیزیکی تصویر می‌شوند و دارای سه سطح‌بندی؛ نخست جایگاه پادشاه و فره کیانی؛ دوم  جایگاه اجنه/ دیوان و سوم جایگاه سربازان هستند. در این گونه فرش‌ها تغییرشکل مفاهیم متافیزیکی پیشااسلامی به شکل‌های نمادین منجرشده است.  این پژوهش که باهدف شناخت پادشاهان اسطوره‌ای در فرش‌های تصویری ایران تدوین شده، در پی پاسخ به سوالات پیش رو است.  طراحان ایرانی فرش با بهره‌گیری از قابلیت رسانه‌ای فرش، این سطح بندی سه گانه پیش گفته  را چگونه انتقال داده و نمادهای بیانگر حمایتگری ایزد مهر و ایزدبانوی ناهید از پادشاهان ادوار اسلامی در این فرش‌ها چیست؟روش پژوهش: این پژوهش ماهیتی کیفی دارد و پژوهشی بنیادی محسوب می‌شود. جمع‌آوری اطلاعات از کتابخانه‌ها و موزۀ ملی فرش ایران است. و شیوه  بیان آن روش توصیفی و تحلیلی است.یافته‌ها: وجود نمادهای پیشااسلامی در ترکیب با داستان پیامبران سامی، آمیخته به تصاویر پادشاهان دوران اسلامی ایران در نقشمایه‌هایی چون گوی نورانی در پشت تخت‌گاه متعلق به سطح نخستین، اجنه در بخش میانی، سربازان و وزرا در آخرین سطح، از ترکیبات منحصربه‌فرد فرش‌های تصویری ایران است. در اندیشۀ طراحان فرش، نیروهای متافیزیکی همچون پلی وسیلۀ انتقال مفاهیم پیشااسلامی را به نقشمایۀ پادشاهان اسلامی فراهم کرده‌اند.نتیجه‌گیری: اسطوره‌شناسی و دانش بصری طراحان فرش‌های تصویری ایران منجر به انتقال مفاهیم متافیزیکی موجود در اسطوره‌های پادشاهان پیشااسلامی و پیامبران سامی به نقشمایه‌های پادشاهان اسلامی گردیده است که نماد ایزدبانوی ناهید در قالب حوض آب و ایزد مهر به فرم گوی نورانی نمود یافته است.

pre-islamic symbols in pictorial carpets of iranian kings

introduction: many iranian carpets with motifs of pre-islamic mythological kings are available in museums, almost all of which have the same structure. these kings are depicted with their ancient names and with metaphysical beings, which have three levels. first, the position of the king and farrah kiani, second, goblin/divan place, and third, soldiers’ place. in such carpets, the transformation of pre-islamic metaphysical concepts has led to symbolic forms. this research, which was compiled to identify the mythical kings in the pictorial carpets of iran, seeks to answer the following questions: &using the medium function of the carpet, how did the iranian carpet designers convey the aforementioned triple layering and what are the symbols of protecting the god mehr and the goddess nahid from the kings of the islamic eras in these carpets&? research method: this research is qualitative and fundamental. the data is collected from libraries and the national carpet museum of iran using the descriptive-analytical approach.findings: the existence of pre-islamic symbols in combination with the story of semitic prophets, mixed with the images of the kings of the islamic era of iran in motifs such as a luminous sphere behind the throne belonging to the first level, goblins in the middle part, soldiers and ministers in the last level, is one of the unique combinations of iranian pictorial carpets. in the thought of carpet designers, metaphysical forces like a bridge have provided a means of transferring pre-islamic concepts to the motifs of islamic kings.conclusion: the mythology and visual knowledge of the designers of iranian pictorial carpets have led to transferring metaphysical concepts found in the myths of pre-islamic kings and semitic prophets to the motifs of islamic kings, where the symbol of the goddess nahid is in the form of a pool of water and the goddess mehr is in the form of a luminous sphere.