تحلیل گفتمان قدرت در نگارۀ «تسخیر دژ بهمن توسط کیخسرو» در شاهنامۀ طهماسبی

مقدمه: نقش و کارکرد ایدئولوژیک تصاویر در شاهنامه‌های مصور و از آن جمله «شاهنامۀ طهماسبی» از گسترده‌ترین مباحث گفتمانی پیرامون این اثر ارزشمند است. مسالۀ تاویل‌گرایی متون حماسی به‌عنوان موقعیتی راهبردی برای تبیین ساختار قدرت در عصر صفوی از دیگر موضوعات قابل‌ توجه در این حیطه است. برخی از این تصاویر، به‌واسطۀ پیوستگی با یک شخصیت اسطوره‌ای خاص، اهمیت بیشتری پیدا کرده و روایت حماسی آن‌ها با کنش‌های تاریخی درهم تنیده شده‌ است. روایت «تسخیر دژ بهمن توسط کیخسرو» از این جمله است. بنابراین مهمترین مسالۀ پژوهش حاضر، تبیین چگونگی کارکرد و بازنمایی قدرت در نگارۀ مذکور است. انجام یک تحلیل دقیق از «نگارۀ تسخیر دژ بهمن توسط کیخسرو» برمبنای نشانه‌های تصویری موجود در نگاره و انطباق آن با مولفه‌های برون‌متنی هدف این پژوهش است.روش پژوهش: این پژوهش مبتنی‌بر شیوۀ توصیفی- تحلیلی بوده، داده‌های آن با جستجو در منابع کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری شده است. شیوۀ تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات به‌روش کیفی، با در نظر گرفتن مضمون روایی و تصویری، به‌روش تحلیل گفتمان انتقادی انجام گرفته است.یافته‌ها: یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در نگارۀ تسخیر دژ بهمن توسط کیخسرو، راهبردهایی نظیر قطب‌بندی، بازنمایی مثبت گروه خودی و بازنمایی منفی دیگری برای نشان دادن برتری کیخسرو به‌کار گرفته شده است. خوانش لایه‌های معنایی اثر در ارتباط ‌با جهان پیرامون متن، نشانگر دلالت این اثر به رخدادهای تاریخی پیرامون نگاره در تطابق با نگرش و عملکرد پادشاهان صفوی است. به‌نظر می‌رسد بازتولید روایت اسطوره‌ای تسخیر دژ بهمن، به‌عنوان مهمترین بخش حماسی «شاهنامۀ فردوسی»، در فضای سیاسی- فرهنگی روزگار صفوی، مجالی راهبردی برای ترسیم آرمان‌های شاهانه بوده است.نتیجه‌گیری: در نگارۀ «تسخیر دژ بهمن توسط کیخسرو» نوعی رابطۀ فرازمانی میان روایت اسطوره ای و روایت تاریخی دیده می شود. الحاق «بافت تاریخی» به «بافت اسطوره ای»، از دیگر موارد قابل توجه در این حیطه است. به نظر می رسد بازتولید روایت اسطوره ای تسخیر دژ بهمن، به عنوان مهم ترین بخش حماسی شاهنامۀ فردوسی، در فضای سیاسی- فرهنگی روزگار صفوی، مجالی راهبردی برای ترسیم آرمان های شاهانه بوده است.

analyzing the discourse of power in the painting the conquest of bahman castle by kay khosrow in tahmasp shahnameh

introduction: the ideological role and function of images in illustrated shahnamehs, including &tahmasap shahnameh&, is one of the most widely discussed topics in this valuable work. the hermeneutics of epic texts as a strategic situation for explaining the structure of power in the safavid era is one of the other significant issues in this field. some of these images have become more important due to their association with a certain mythological character, and their epic narrative is intertwined with historical events. the narration of & the conquest of bahman castle by kay khosrow& is in this area. therefore, the most important problem of the current research is to explain how power works and is represented in the mentioned painting.research method: this research is descriptive-analytical, and the data has been collected by searching library and documentary sources. the method of data analysis is qualitative, considering the narrative and visual content using a critical discourse approach.findings: strategies such as polarity, positive representation of the insider group, and other negative representations have been used to show the superiority of kay khosrow& in the painting &the conquest of bahman castle by kay khosrow&. the reading of the semantic layers of the work concerning the world around the text shows the implication of this work on the historical events surrounding the painting following the attitude and performance of the safavid kings. it seems that the reproduction of the mythical narrative of the conquest of bahman castle, as the most important epic part of ferdowsi’s shahnameh, in the political-cultural context of the safavid era, was a strategic opportunity to depict royal ideals.conclusion: in the painting &the conquest of bahman castle by kay khosrow&, a kind of trans-temporal relationship can be seen between the narrative of myths and the historical narrative. the addition of &historical context& to &mythical context& is one of the other notable cases in this area. it seems that the reproduction of the narrative of the conquest of bahman castle, as the most important epic part of ferdowsi’s shahnameh, in the political-cultural context of the safavid era, was a strategic opportunity to depict royal ideals.