کتیبه‌نگاری بناهای قرون اولیۀ اسلامی ایران از منظر تاریخی‌نگری، براساس آرای شیلا بلر

بیان مسئله: رویکردهای مختلفی در مطالعات هنر اسلامی وجود دارد که هر یک از این رویکردها، تفاسیر متفاوتی از هنر اسلامی ارائه می‌دهند. از این میان، رویکرد تاریخی‌نگر بر دو مولفۀ بسترمندی و تفسیر تاکید دارد و با استناد بر ویژگی‌های تسلسل تاریخی به‌دنبال تبارشناسی هنر اسلامی است. «شیلا بلر» متاثر از این دیدگاه به پژوهش در حوزۀ مطالعات اسلامی می‌پردازد و مهمترین محورهای اندیشۀ او، در مواجهه با هنر اسلامی، توجه به زمینۀ تاریخی است که اثر در آن شکل می‌گیرد. بنابراین، پژوهش حاضر به‌دنبال پاسخ به این سوال است که روش و دیدگاه شیلا بلر چگونه می‌تواند درک و دریافت آثار هنر اسلامی را آشکار سازد؟هدف: دستیابی به‌شناخت دیدگاه تاریخی‌نگر شیلا بلر در زمینۀ شناسایی و خوانش کتیبه‌ها در معماری اسلامی هدف این پژوهش است.روش پژوهش: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و در آن اطلاعات کتابخانه‎‌ای به‌صورت کیفی تجزیه‌ و تحلیل شده است.یافته‌ها: یافته‌ها نشان می‌دهد با استفاده از این نوع مطالعه می‌توان به الگوی مشخصی از تنظیم ساختار کتیبه‌ها دست‌ یافت که در شناسایی تاریخ آثار بی‌نام و نشان موثر است. براساس روش تاریخی‌نگر، بلر هنر و معماری اسلامی را پدیده‌ای محصول حقیقت تاریخی می‌داند. بر این اساس، چیزی که در مرحلۀ نخست در روش پژوهش‌های او ازجمله در کتاب «نخستین کتیبه‌ها در معماری دوران اسلامی ایران زمین»، مورد اهمیت قرار دارد، شواهدی مادی و عمدتاً ملموس هستند و تفاسیر عرفانی و معنوی و ماورایی در نگرش او جایی ندارد. بلر بزرگترین علل حضور کتیبه‌های دینی را پیام تبلیغی آن‌ها می‌داند و در بررسی محتوای کتیبه‌های مذهبی با تاکید بر جنبه‌های تاریخی و نگاهی فرمالیستی، به اطلاعات جامعی از این لحاظ دست می‌یابد. پژوهش‌های او ازجمله کتاب مورد بررسی، افزون بر اینکه فهرستی از مهمترین کتیبه‌های دوران اسلامی ایران به‌دست می‌دهد، مرجعی بسیار سودمند در آموختن شیوۀ پرداختن به کتیبه‌ها می‌باشد. به‌طور کلی، بلر با دیدگاهی تاریخی‌نگر به‌ضبط کتیبه‌ها می‌پردازد و اطلاعات دقیقی در شرح هر کتیبه در زمینۀ محتوایی، تاریخی و جغرافیایی و تحلیل صوری و خط‌شناسانه در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد که ابعاد گسترده‌ای از آثار هنر اسلامی را برای محققان در این زمینه آشکار می‌سازد.

inscriptions of early islamic buildings in iran from a historical perspective, based on sheila blair’s viewpoints

problem definition: there are different approaches in the study of islamic art, each of which offers different interpretations of islamic art. among these, the historical approach emphasizes the two components of contextualization and interpretation and seeks the genealogy of islamic art by referring to the characteristics of the historical sequence. influenced by this point of view, «sheila blair» investigates islamic studies, and the most important orientation of her thought, when dealing with islamic art, is to pay attention to the historical context in which the work is formed. therefore, the current research seeks to answer the following question: «how can sheila blair’s method and perspective reveal the understanding and acceptance of islamic artworks»?objective: this research aims to pinpoint the historical perspective of sheila blair in the identification and reading of inscriptions in islamic architecture.research method: the current research was carried out using a descriptive-analytical method and qualitatively analyzed library information and documents.results: the results show that by using this type of study, it is possible to achieve a specific pattern of establishing the structure of the inscriptions, which is effective in identifying the date of anonymous works. based on the historicist method, blair considers islamic art and architecture as a phenomenon that is the product of historical truth. based on this, what is important in the first stage of his research method, including in the book entitled «the first inscriptions in the architecture of the islamic period of iran», are material and mostly tangible evidence, and mystical, spiritual, and transcendental interpretations have no place in her attitude. blair considers the main reasons for the presence of religious inscriptions to be their preaching message and, in examining the content of religious inscriptions with an emphasis on historical aspects and a formalistic view, she obtains comprehensive information in this regard. her research, including the book under review, besides providing a list of the most important inscriptions of the islamic era of iran, is a very useful reference for learning how to deal with inscriptions. in general, blair records the inscriptions with a historical perspective and provides researchers with detailed information on the description of each inscription in terms of content, history, and geography, as well as formal and calligraphic analysis, which reveals a wide range of islamic artworks for researchers in this field.