مطالعه مفردات کتیبه کوفی(سوره یس) مسجدجامع شوشتر

مسجدجامع شوشتر یکی از مساجد قدیمی ایران است که ساخت آن در سال 254هجری به دستور خلیفه سیزدهم عباسی، المعتزبالله شروع  و در سال‌های (512-529) در دورۀ خلافت، خلیفه بیست و سوم المسترشدبالله به پایان رسید. این مسجد در دوره های بعد مرمت و بازسازی شد. چند کتیبه به خط کوفی  در این مسجد وجود دارد، که  یکی از این کتیبه‌ها، کتبیه دیوار مسجد است. طول این کتیبه 32 متر است که بخشی از آیات سوره «یس» با خط کوفی به صورت برجسته در آن گچ بری شده است. موضوع این  پژوهش بررسی مفردات این کتیبه و قواعد خوش نویسی وکیفیات بصری آن است. هدف این پژوهش شناخت جزئیات این کتیبه  ارزشمند است که در نتیجۀ پژوهش به سوال چیستی ویژگی خاص مفردات این کتیبه  و تنوع کمی آن ها پاسخ داده می شود. این پژوهش کیفی است که  به روش توصیفی تحلیلی ارائه می شود. شیوۀ گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی می‌باشد. تحلیل‎ها با استفاده از تصاویر عکاسی شده و ترسیم سیستمی کتیبه‌های موجود در آن مکان به دست آمده است.  یافته های این پژوهش نشان می دهد،  در مجموع  درحرف (ن) و (و) بیشترین تنوع طراحی وجود دارد. حروف(د)، (ط)، (ک) بسیار شبیه به هم نوشته‌شده‌اند و حروف (ر) و (ن) نیز دربعضی ازکلمات شبیه به هم نوشته‌ شده‌اند این شباهت‌ها درکل کتیبه دراین حروف باعث کاهش خوانایی متن شده‌است. حروف چشمه‌دار مانند (ف)، (ق)، (و)، (م)، (ه) دارای تساوی دوایر چشمه‌هایشان درکل کتیبه هستند و این یکسانی نوعی رابطه در کل کتیبه به وجود آورده است. حروف (د/ذ)، (ر/ز)، (ن)، (و) به دوصورت کوتاه و بلند نوشته شده‌اند این امر باعث ایجاد تناسبات درکلمه‌های متن سوره یس شده‌است که با توجه به فضای کلمات، حروف آن ازتنوع برخوردار هستند.

The study of Kufic inscriptional elements (Surah Yasin) in Shoushtar Congregational Mosque

Shoushtar Congregational Mosque is one of the oldest mosques in Iran. AlMotazebollah, the 13th Abbasid caliph, order the construction of this monument in 254 AH, and it was completed during the reign of 23rd Caliph, alMostarshedobellah (512529 AH). The mosque was later renovated. This mosque has several inscriptions written in Kufic script. One of these inscriptions is mounted on the wall of the mosque. The inscription is 32 meters in length, with some of the verses of Surah Yasin being rendered in Kufic script. The current study aimed to investigate the elements of this inscription and its rules of calligraphy and visual quality.  The current study aimed to find out the details of this valuable inscription, thereby revealing the specific feature of these inscriptional elements and their quantitative diversity. Concerning this issue, &Abdollah Quchani and Mahnaz Rahimiifar& (2003) have addressed some of the existing inscriptions in a book entitled &Inscriptions of Mosques in Shooshtar Congregational Mosque and Imamzadeh Abdullah”.Seyyed Vahid Mousavi Jazayeri& (2016) in a book entitled &Kufic Stone Inscriptions 1” studied Kufic scripts of Shushtar Congregational Mosque. In 2015, the same author explored the conceptual meaning of the inscription and the reason behind the type of script in another book, &The Kufic Inscriptions of Shushtar Congregational Mosque 2. In addition, Ibrahim Delavaran (2016) investigated these inscriptions from the third century to the late Qajar Period in his thesis &The Aesthetic Study of Shushtar Islamic Inscriptions& Sara Omidbakhsh (2018) did an article entitled “A comparative study of mosques with an emphasis on Shushtar Congregational Mosque as IslamicIranian architecture”. The difference between the mentioned study and the literature lies in the investigation of Kufic script elements of Surah Yassin in Shooshtar Congregational Mosque.