نماد شناسی نقش پرنده در قالی‌های ایران و هند

نقوش به کار رفته درقالی های ایران و هند، سرشار از مفاهیم و معانی نمادینی است که در بستر زمان، از اساطیر، فرهنگ‌ها و اعتقادات مردمان دو کشور نشات گرفته است. پرنده چه به صورت  نقش مایه عام و چه به شکل خاص، در بسیاری از فرش ها حضور دارد و  نمادی از رهایی و آزادی  است که انعکاس آن در طرح فرش که اغلب گلزار و بوستانی زیبا را  در مقابل دیده مخاطب می نشاند، آیتی الهی و تمثیلی از بهشت است. با نگاهی گذرا به آثار تاریخی، ادبی و هنری درمی یابیم که مفهوم نقش پرنده در زندگی فکری و اجتماعی بشر از نقش و جایگاه مهمی برخوردار بوده است.  از آن جا که  نقش ها و نگارهای گذشته  پیوندی عمیق با اعتقادات اساطیری و نمادهای باستانی بسیار دور دارند. مسئله این پژوهش چیستی مفاهیم نمادین  در فرش های ایران وهند است و هدف آن، آگاهی از  مفاهیم نمادین پرنده و چگونگی حضور این نقش مایه در فرش های دو کشور است. این که نقوش پرنده موجود در فرش های ایران و هند چگونه اند و مفهوم نمادین آن ها چیست؟  سوالاتی است که در پژوهش حاضر به آن   پاسخ  گفته می‌شود. این پژوهش به روش کتابخانه ای انجام شده و  نتیجه آن به صورت توصیفی و تحلیلی  ارائه شده است. یافته های این مقاله نشان می دهد که  نقوش پرنده ای که در فرش های این دو کشور آورده شده برآمده از اساطیر، اعتقادات و مفاهیم گسترده ای است که کمابیش در هر دو کشور به صورت مشترک با اندک تغییراتی رسم شده است و مبیّن هنر و فرهنگ آن هاست.

Symbology of Bird Motifs in Persian and Indian Carpets

The motifs used in Persian and Indian carpets are replete with concepts and symbolic meanings deeply rooted in myths, cultures and beliefs of both countries. One of these motifs is the bird motif, the symbol of freedom and salvation, which can be seen as common or specific motifs in many Persian or Indian carpets. Bird motifs have been often shown in the middle of green meadows or beautiful gardens alluding to divinity and promised paradise. As mentioned, since old motifs are strongly interwoven with mythical motifs as well as ancient symbols, the research problem of the present study is to examine the nature of such symbols applied in Persian and Indian carpets. In fact, the study aimed to reveal the symbolic meanings latent in such old motifs. In this connection, in an article entitled Naturalism and Aesthetics in Persian Carpets, Chitsazian (2006) addressed the influence of naturalism on Persian carpets. Similarly, in another article entitled Interpretation of Fish Motifs in Safavid Carpets, Sabbaghpour and Shayestehfar (2009) tried to decipher the symbolic meanings of fish motifs used in Safavid carpets with the help of verses in Rumi’s Masnavi.