بررسی مضامین شیعی در تصاویر کتاب چاپ سنگی طوفان البکاء

ظهور مضامین شیعی درآثار هنری که پیش از رسمی‌شدن مذهب تشیع در ایران آغاز شده بود، در دوران صفویان به رشد فزاینده‌ای رسید وتا دوران قاجار تداوم یافت. اما ورود صنعت چاپ به ایران عرصه‌های جدیدی را بر روی هنرمندان گشود. تعداد زیادی از کتب چاپی دورة قاجار که موضوعات دینی داشتند دراین دوره منتشر شد؛ یکی از‌این‌ها کتاب مصور طوفان البکاء است که به شرح مصائب اهل بیت پرداخته است که به سبب استقبال فراوان، اغلب مصور نیز شده است. این پژوهش قصد دارد تصاویر نسخه‌ای منتخب را از کتاب مذکور، از منظر مضامین شیعی بررسی کند. پژوهش پیش رو به صورت توصیفی و تحلیلی و اطلاعات آن به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. اکنون سوال آن است که مضامین شیعی تا چه میزان در تصویرسازی کتب مذهبی دورة قاجار کاربرد داشته است؟ و این مضامین در کتاب طوفان البکاء چگونه به تصویر کشیده شده‌است. نتایج گویای آن است که کتب حاوی مضامین شیعی حجم قابل ملاحظه‌ای از کتب چاپی دوره قاجار را به خود اختصاص داده‌اند و تصویرسازی آن‌ها تداوم سنت منع تصویرگری چهره معصومین(ع) و بهره‌گیری ازنمادهای مذهبی را نشان می‌دهد. پیام نهفته دراین آثار برای مخاطبان شیعه به آسانی قابل دریافت است. اما برای آن‌دسته از هنرشناسان غربی که با مبانی تفکر شیعی آشنایی ندارند، دشوار است.

Examination of Shia Themes in the Pictures of the Lithographically-Printed Book Toufan-ol-Boka

The emergence of Shia themes in the artworks of Iran had taken place even before the Shia branch was declared as the formal religion of the country. The representation of the Shia themes in artworks in Iran, however, reached its summit in Safavaid era and continued until Qajar era. Nonetheless, after the printing industry was introduced in Iran, new windows were opened to the Iranian artists. Many books with religious themes were lithographically printed in Qajar era. One of these books is an illustrated book named ToufanolBoka addressing the afflictions of the Ahl alBayt. Since the book was welcomed by the people, it was then illustrated as well. The present study aimed to examine the illustrations of a selected copy of the mentioned book in terms of the Shia themes. The methodology of the research is descriptiveanalytic and the data were gathered based on the library sources. The main question of this study is to what extent the illustrations represented in the religious books of Qajar era were under the influence the of Shia themes and how such themes were represented in ToufanolBoka. The results indicated that most of the books printed lithographically in Qajar era included the books containing Shia themes. In addition, in such illustrations, the representation of the figures of Imams has been traditionally avoided and, instead, the religious symbols have been depicted. The implied message in such artworks is readily recognizable for the Shia addresses. It is, however, rather difficult to appreciate those western experts of art who are not familiar with the foundation of Shia thought.