معرفی، دسته بندی و شیوه شناسی کتیبه های صحیفی جوهری

صحیفی جوهری یکی از چیره‌دست‌ترین خوش‌نویسان ثلث دوره صفوی است که دستی هم در شعر داشته؛ با این حال، چنان که باید شرح احوال و آثارش در تاریخ خوش‌نویسی ایران مورد توجه قرار نگرفته است. صحیفی از بزرگ‌زادگان طایفة ذوالقدر شیراز بوده که در اصفهان رشد کرده و همانجا نیز وفات کرد. این پژوهش در نظر دارد ضمن معرفی آثار موجود و قابل دسترس این خوش‌نویس، به دسته‌بندی آن‌ها از چند منظر مختلف بپردازد و شیوة نگارش آن را نیز بررسی کند. از این رو، پرسش‌های این پژوهش بدین قرار است: بازة فعالیت صحیفی چه زمانی بوده و ویژگی‌های شیوة کتیبه‌نگاری وی چیست؟ پژوهش پیش‌رو به صورت کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده و تمامی نمونه‌های در دسترس تحلیل شده‌اند. تعداد جامعة آماری، 9 کتیبه در شهر اصفهان است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از این کتیبه‌ها به قلم نستعلیق و بقیه به قلم ثلث نگارش یافته‌است. زمان فعالیت هنری صحیفی بر پایة آثار موجود در مسجد جامع، بقعة شهشهان، بقعة شاهزید، مسجد جورجیر، مسجد جارچی و مسجد سرخی اصفهان، دو دهة پایانی قرن 10 و دو دهه آغازین قرن‌11 ه.ق است. مطالعة فرمی آثار صحیفی بیانگر آن‌ است که کتیبه‌نگاری صحیفی، همانند بسیاری از کتیبه‌های صفوی، از روشنی و خوانایی نسبی برخوردار است و خوش‌نویس در آثارش درگیر پیچیدگی و تکلف نبوده است. سادگی در تزئینات پس‌زمینة خطوط، از دیگر مشخصات آثار وی به شمار می‌رود که با نمونه‌های هم دوره، همخوانی ندارد.

Introducing, Classification and Examining Styles in Sahifi Jowhari s Inscriptions

Sahifi Jowhari is one of the most accomplished calligraphers in Sulus living in Safavid era. He wrote poetry as well. Nonetheless, his biography and works in the history of Iranian calligraphy have been only scantily studied. Sahifi was one of the influential men of Zolghadr clan of Shiraz who was brought up and died in Isfahan. The present research aimed to both introduce Sahifi’s available works and group them in different classes from different aspects. The important questions of his research included: In what time span could Sahifi produce his main works? What are the salient features of his inscriptions? This research was followed library research and field studies. All available cases were then examined. Statistical cases included nine inscriptions in Isfahan. The results indicated that one of the inscriptions is in nastaliq and the others are in sulus. Based on the evidence available in MasjideJami (Gathering mosques), Shahshahan Tomb, Shahzeid Tomb, Jorjir Mosque, Jarchi Mosque and Sorkhi Mosque, all in Isfahan, he created his main works during the last two decades of the 10th Hijri century and during the early two decades of the 11th Hijri century. In addition, the formalistic study of Sahifi’s works imply that his inscriptions, like many other inscriptions of Safavid era, are fairly readily legible; no elaborate calligraphic style has been applied. At the same time, unlike other Safavid inscriptions, the background decorative elements of Sahifi’s calligraphic works have a simple pattern.