‌ مطالعه تحلیلی نقوش هندسی در نگاره خواب دیدن ضحاک در شاهنامه طهماسبی

بیان مسئله: شاهنامه طهماسبی نسخه خطی نفیسی از شاهنامه فردوسی است که متعلق به قرن دهم میلادی است. این نسخه شامل 258 نگاره از افسانه‌ها، اسطوره‌ها، اشعاری حماسی و داستان‌های شاهنامه در 1200 صفحه است که توسط برجسته‌ترین نقاشان و خوشنویسان عصر صفویه مصور شده است. نگاره‌های شاهنامه طهماسبی به لحاظ هنری، از ارزش بالایی برخوردارند. نقوش تزئینی بسیاری در این نگاره‌ها به کار رفته است. نقوش تزئینی هندسی از بارزترین و عمده‌ترین این نقش‌ها محسوب می‌شوند. نگاره خواب دیدن ضحاک یکی از نگاره‌های شاهنامه طهماسبی است که نقوش هندسی تزئینی بسیار زیادی در ترکیب‌بندی‌های متنوع و زیبایی در آن دیده می‌شود. جایگاه مهم نقوش تزئینی هندسی در تزئینات هنر اسلامی و به ویژه هنر نگارگری ضرورت انجام پژوهش حاضر را ایجاد نموده است. این­که بیشترین میزان تکرار نقش‌های هندسی‌ در این نگاره کدام است؟ سوالی است که در این تحقیق به آن پاسخ داده می‌شود.هدف: شناسایی کمی و کیفی نقوش تزئینی و هندسی نگاره خواب دیدن ضحاک  به عنوان سندی از اسناد مهم بصری ایرانی.روش پژوهش: اطلاعات این پژوهش از منابع کتابخانه‌ای و اسناد تاریخی است که  با رویکرد کیفی و به شیوه توصیفی تحلیلی ارائه شده است.یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که 26 ترکیب هندسی در نگاره خواب دیدن ضحاک، شاهنامه طهماسبی وجود دارد این ترکیب‌ها از 19 نوع نقش هندسی تشکیل شده‌اند. در این بین نقوش هندسی، شش‌ضلعی منتظم و شمسه شش به ترتیب بیشترین میزان تکرار را در نگاره مورد مطالعه داشته‌اند.

Analytical study of geometric motifs in Zahak dreaming picture in Tahmasebi Shahnameh

Problem definition: Tahmasebi Shahnameh is an exquisite manuscript of Ferdowsi Shahnameh which belongs to the tenth century AD. This edition contains 258 paintings of the legends, myths, epic poems and stories of Shahnameh in 1200 pages, illustrated by the most prominent painters and calligraphers of the Safavid era. The paintings of Tahmasebi Shahnameh are of great artistic value and many decorative motifs have been employed in them. The geometric decorative motifs are considered as the most prominent and common ones in these paintings. The painting of Zahak dream is one of the drawings of this Shahnameh in which many decorative geometric motifs can be observed in various and beautiful compositions. The important place of geometric decorative motifs in Islamic art decorations, especially painting, has been the main concentration of the present research. It has been attempted to answer the question that what is the maximum number of repetitions of geometric motifs in this drawing? Objective: The present study aims to quantitatively and qualitatively identify the decorative and geometric patterns of Zahak dream painting as an important Iranian visual documents. Research method: The required information has been collected from library sources and historical documents and have been presented with a qualitative approach and in a descriptiveanalytical manner. Resulte: The present results indicated that a number of 26 geometric compositions are present in Zahak dream painting of Tahmasebi Shahnameh. These compositions are composed of 19 types of geometric patterns, among which, the geometric patterns, regular hexagons and sun sixes met the highest amount of repetition in the studied drawing, respectively.