زمان‌مندی و توسعه؛ نقش بزنگاه تاریخی در خیز اقتصادی چین

جایگاه چین در اقتصاد جهانی از دهۀ 1970 به این سو دگرگونی شگرفی به خود دیده و از قاعدۀ هرم به راس آن ارتقاء یافته است. پرسش این است که این جهش بر اثر چه عواملی و چگونه محقق شده‌است؟ در پژوهش‌های موجود سه رویکردِ کارگزارانه، ساختاری و نهادی شناسائی‌پذیر هستند که هر یک تبیینی درخور تامل به دست می‌دهند؛ اما هر کدام فقط قطعه‌ای مجزا از جورچین پیچیدۀ این جهش را توضیح می‌دهند. این مقاله با استفاده از روش فرایندکاوی نشان می‌دهد که آن‌چه جهش اقتصادی چین را ممکن ساخت، تنها وجود عوامل ساختاری، نهادی و کارگزارانه نبود، بلکه تقارن مجموعه‌ای از رویدادها و روندها بود که در سه لایۀ زمانی درازمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت در محیط داخلی و بین‌المللی چین رخ نشان دادند. از این میان، تغییر در جهان‌بینی چینیان بر اثر شکست‌های پیاپیِ این کشور در دو سدۀ نوزدهم و بیستمِ میلادی و ظهور فرصت‌ها و گشایش‌هایی در اقتصاد و سیاست بین‌الملل در دهۀ 1970، یک بزنگاه تاریخی را رقم زد که رهبری چین به‌خوبی از آن بهره گرفت و با اجرای به‌هنگام اصلاحاتی عمیق در جهت‌گیری‌ها و سیاست‌های کلان داخلی و خارجی و اجرای یک برنامۀ منسجم و هم‌آهنگ اقتصادی و مدیریتی، این خیز را ممکن و محقق ساخت. تامل در تجربۀ چین نشان می‌دهد که التفات به زمان‌مندی، به‌ویژه در توسعه‌پژوهی، از این حیث حائز اهمیت است که ما را بیش‌از پیش متوجه فرصت‌ها و محدودیت‌های دگرگونی در «بستر زمان» می‌کند.

Temporality and Development; the Role of “Historical Proper Moment” in China’s Economic Leap

China has undergone a great transformation in the global economic scene. Only as late as 1978, China was languishing based on the world economic pyramid. Nowadays, it rules the roost (excluding the US) just after three decades. Three approaches have been applied to explain this astronomical rise including agential, structural, and institutional approaches. These approaches give important insights into it for any careful viewer, although each one explains only one piece of this great puzzle; in fact, as this paper demonstrates, it is not the presence or absence of institutional, structural, and agential contributors, but their ‘temporality’ or conjuncture that have shaped the destiny and quiddity of China’s economic transformation. This paper, while drawing upon all three approaches, employs process tracing to show that Chinese transformation has been nourished by timely conjuncture of all three factors in the three layers of longterm, middleterm, and shortterm time. We also show that attentiveness to this missing link, i. e. temporality, especially in development studies, can help us, at once, to go beyond linear and teleological time and to grasp the opportunities and challenges of transformation in time.