ارزیابی و پهنه‌بندی خطر وقوع سیلاب با استفاده از مدل mffpi (مطالعه موردی: حوضه آبخیز شفارود، استان گیلان)

سیلاب های ناگهانی پاسخ هیدرولوژیکی عوامل فیزیوگرافی حوضه به رخداد بارش های سنگین است و وقوع آنها سبب خسارات های مالی و جانیمی گردد. همچنین به دلیل ماهیت پیچیده سیلاب ناگهانی، پیش بینی آنها با دشواری زیادی روبه رو است و خصوصیات فیزیوگرافی حوضه های آبخیزنیز نقش بسیار مهمی در شکل گیری آنها دارد. مدل mffpi با استفاده از پارامترهای فیزیوگرافی حوضه ها به ارزیابی خطر سیلاب ناگهانی می پردازد. حوضه آبخیز شفارود به دلیل شرایط فیزیوگرافی و رخداد بارش های سنگین مستعد وقوع سیلاب ناگهانی است. بنابراین هدف از پژوهش حاضر ارزیابی و پهنه‌بندی خطر وقوع سیلاب با استفاده از مدل mffpi در حوضه آبخیز شفارود، استان گیلان می‌باشد. در این راستا جهت دستیابی به اهداف پژوهش از 6 پارامتر مدل mffpi شامل پارامترهای انحناء دامنه، شیب، تراکم جریان، بافت خاک، نفوذپذیری سنگ و کاربری اراضی استفاده شد. بدین منظور جهت استخراج و تهیه نقشه‌های عامل از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8، نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:50000، زمین شناسی 1:100000 شهرستان رضوانشهر (اخذ شده از سازمان منابع طبیعی) استفاده گردید. در گام بعد در محیط arc map اقدام به تولید نقشه‌های مذکور گردید. در نهایت براساس جدول امتیازدهی مدل mffpi به هریک از نقشه‌های استخراج شده با استفاده از افزونه raster calculator وزن مربوط به کلاس طبقه‌بندی‌ها داده شد و لایه‌های وزنی پارامترهای انحناء دامنه، شیب، تراکم جریان، بافت خاک، نفوذپذیری سنگ و کاربری اراضی تولید شدند. در گام آخر نیز با تلفیق 6 پارامتر مدل مورد مطالعه، نقشه نهایی پهنه‌بندی سیلاب ناگهانی برای حوضه آبخیز شفارود در 5 کلاس (خطر خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) تهیه و تولید شد. نتایج پهنه‌بندی نهایی سیلاب نشان داد که مناطق بخش‌های جنوب و جنوب‌غربی حوضه از پتانسیل خطر خیلی زیاد و زیاد برخوردار بود و در مقابل قسمت‌های مرکزی حوضه نیز از پتانسیل خطر متوسط و کم را به‌خود اختصاص داد. نتایج این پژوهش می‌تواند مدیران و مسئولان ذیربط را در جهت شناسایی و مقابله با خطرات احتمالی سیلاب در آینده به خصوص مناطق دارای پتانسیل خطر سیلاب خیلی زیاد یاری نماید تا با اتخاذ تصمیمات صحیح مانع خسارات مالی و جانی برای منطقه مورد مطالعه گردد.

flood risk assessment and zoning using mffpi model (case study: shafarood watershed, gilan province)

, the purpose of the current research is to assess and zonate the risk of flooding using the mffpi model in shafarood watershed, gilan province. in this regard, in order to achieve the goals of the research, 6 parameters of the mffpi model were used, including the parameters of slope, slope, flow density, soil texture, rock permeability, and land use. for this purpose, landsat 8 satellite images, topographic map with a scale of 1:50000, geology 1:100000 of razvanshahr city (taken from the natural resources organization) were used to extract and prepare functional maps. in the next step, the mentioned maps were produced in the arc map environment. finally, based on the scoring table of the mffpi model, each of the maps extracted using the raster calculator plugin was given a weight corresponding to the classification class, and the weighted layers of the parameters of domain curvature, slope, flow density, soil texture, rock permeability, and land use were produced. in the last step, by combining the 6 parameters of the studied model, the final flash flood zoning map for the shafarood watershed was prepared and produced in 5 classes (very low, low, medium, high and very high risk). the results of the final flood zoning showed that the areas of the southern and southwestern parts of the basin had very high and high risk potential, and on the other hand, the central parts of the basin had medium and low risk potential. the results of this research can help managers and relevant officials to identify and deal with possible flood risks in the future, especially in areas with high flood risk potential, to prevent financial and life losses for the studied area by making correct decisions.