آسیب‌شناسی برنامه‌های پنجساله توسعه شهر تهران با استفاده از الگوی جامع آسیب‌شناسی (fpss)

امروزه در پی مشکلات ناشی از رشد و تحول سریع شهرها؛ تهیه و اجرای طرح‌های شهری مورد تاکید است. طرحی‌هایی که در اکثر موارد نتوانستند در مسیر توسعه برنامه‌ریزی شده شهرها به رغم برخی جنبه‌های مثبت، موفق عمل کنند. طرح های توسعه شهر تهران، بویژه برنامه‌های پنجساله آن (به عنوان نمونه مطالعاتی این تحقیق) نیز از این قاعده مستثنی نیست. یکی از اقداماتی که می‌تواند در جریان اصلاح روندهای نادرست و مشکلات برنامه‌های توسعه شهری مورد توجه قرار گیرد، آسیب‌شناسی طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری است از همین‌رو، هدف اصلی این پژوهش آسیب‌شناسی فرایند تهیه، تصویب، اجرا و نظارت برنامه‌های پنجساله شهر تهران با استفاده از الگوی جامع آسیب‌شناسی (fpss) است. این پژوهش به لحاظ هدف در زمره پژوهش‌های کاربردی و به لحاظ ماهیت در زمره پژوهش‌های توصیفی تحلیلی قرار دارد. اطلاعات مورد نیاز به روش‌های اسنادی کتابخانه‌ای و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) جمع‌آوری شده است. در راستای شناسایی آسیب‌ها با 15 کارشناس مصاحبه شده و از نظرات 43 کارشناس دیگر (به روش انتخابی و گلوله‌برفی) در قالب پرسشنامه، آسیب‌ها مورد ارزیابی (درجه اهمیت) قرار گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر این امر است که در برنامه‌های پنجساله اول تا سوم توسعه شهر تهران تعداد 35 آسیب در ادوار مربوطه مشترک بودند. بلحاظ مراحل تدوین بیشترین آسیب مربوط به حوزه های اجرایی و نظارتی بوده و بلحاظ محتوایی نیز آسیب های محتوایی، کارکردی و سیستمی بیش از آسیب های ساختاری و فرایندی بوده است. اتخاذ رویکردها غیر نخبه گرایانه در تدوین برنامه، تدوین نظامات پایش و نظارت سیستماتیک و ارتباط طول و افقی با اسناد و برنامه های فرادست و موازی از جمله پیشنهادات لازم برای بهبود سیستم برنامه های میان مدت توسعه شهر تهران می باشد.

pathology of tehran’s five-year development plans using comprehensive pathology model (fpss)

today, following the problems caused by the rapid growth and transformation of cities; the preparation and implementation of urban plans is emphasized. projects that in most cases could not succeed in the planned development of cities despite some positive aspects. the development plans of tehran city, especially its five year plans (as the study sample of this research) are not exempted from this rule. one of the measures that can be taken into consideration in the process of correcting the wrong trends and problems of urban development programs is the pathology of urban development plans and programs. therefore, the main goal of this research is the pathology of the process preparing, approving, implementing and monitoring the five year plans of tehran using the comprehensive pathology model (fpss). this research is in the category of applied research in terms of its purpose and descriptive analytical research in terms of its nature. the required information has been collected by documentary library and field methods (interview and questionnaire). in order to identify the damages, 15 experts were interviewed and the damages were evaluated (importance level) from the opinions of 43 other experts (in a selective and snowball method) in the form of a questionnaire. the results of the research show that in the first to third five year development plans of the city of tehran, 35 damages were common in the respective periods. in terms of drafting stages, the most damage was related to executive and supervisory areas, and in terms of content, content, functional and systemic damages were more than structural and process damages. adopting non elitist approaches in developing the program, developing systematic monitoring and supervision systems, and longitudinal and horizontal communication with documents and parallel programs are among the necessary suggestions to improve the system of medium term development plans of tehran.