تحلیل روش‌های سن ‌سنجی مورد استفاده در مطالعات دیرینه اقلیم ‌شناسی

این پژوهش به تحلیل روش‌های سن‌سنجی مورد استفاده در مطالعات دیرینه اقلیم‌شناسی پرداخته است. روش‌کار به‌صورت مروری، اسنادی و کتابخانه‌ای بوده است. جامعه آماری مورد مطالعه از بین 2579 آثار علمی معتبر، بین سال‌های 2023- 1974 در بازه زمانی 49 ساله بوده، که از این بین 108 منبع علمی مرتبط با روش‌های سن‌سنجی در ایران و سطح بین‌الملل شناسایی و تحلیل شده است. مقالات از پایگاه‌های داخلی (ایرانداک، نورمگز، علم‌نت، مگ‌ایران، انسانی، sid) و پایگاه‌های بین‌الملل (google scholar, semantic scholar) دریافت شده است. کلمات کلیدی مورد جستجو در این پایگاه‌های داده شامل بازسازی اقلیمی، سن‌یابی و کواترنری بوده است. نتایج این پژوهش نشان داد که بیش‌ترین روش‌های سن‌سنجی در مطالعات دیرینه اقلیم شناسی به ترتیب کربن 14، ایزوتوپ اکسیژن، گاه‌شناسی درختی و لومینسانس بوده و بیش‌ترین مطالعات سن‌یابی، با روش کربن 14 انجام شده است. از نظر توزیع فضایی مطالعات انجام شده؛ در ایران بیش‌تر مطالعات به نوسانات تراز دریاچه ارومیه، و در سطح بین‌الملل در کشور چین (فلات تبت) پرداخته‌اند. بر اساس بررسی منابع اولین منطقه مورد مطالعه اقلیم دیرینه در ایران دریاچه زریبار و در سال 1961 انجام شده است. تمرکز بیش‌تر مطالعات از نظر موضوعی روی مباحث تغییر اقلیم، دوره‌های ترسالی و خشکسالی؛ و از نظر مقیاس زمانی به هولوسن و کواترنری است. بر اساس مطالعات مورد بررسی در این پژوهش، اقلیم ایران از دوره کرتاسه از اقلیم گرم و مرطوب به اقلیم معتدل تغییر یافته و در دوره پلیئستوسن دوره‌های خشک را در مناطق فلات مرکزی تجربه کرده است. از آن‌جا که تغییر اقلیم ناشی از گرمایش جهانی از دوره کواترنری شدت گرفته است، بنابراین بهره‌گیری از روش‌های سن‌سنجی برای مطالعات اقلیم دیرینه می‌تواند تا حدودی در امر برنامه‌ریزی و مدیریت ریسک با توجه به اقلیم جدید و پیش‌روی جهان مناسب باشد.

analysis of dating methods used in paleoclimatological studies

this study has analyzed dating methods used in paleoclimatological studies. the method was review, document, and library. the statistical complex under study was among 2579 valid scientific works, between 1974 2023 in a period of 49 years, of which 108 scientific sources related to age measurement methods in iran and internationally have been identified and analyzed. the articles have been received from domestic databases (irandoc, noormags, elmnet, magiran, ensani, sid) and international databases (google scholar, semantic scholar). the keywords searched in these databases included climatic reconstruction, dating, and quaternary. the results of this research showed that the most dating methods in paleoclimatology studies are carbon 14, oxygen isotope, tree chronology, and luminescence, respectively, and most dating studies have been done with the carbon 14 method. in terms of the spatial distribution of the conducted studies; in iran, most of the studies have focused on the level fluctuations of lake urmia, and at the international level in china (tibetan plateau). based on the review of sources, the first study area of paleoclimate in iran was zaribar lake and it was done in 1961. focusing more thematic studies on the topics of climate change, droughts, and droughts; in terms of time scale, it is holocene and quaternary. based on the studies reviewed in this research, iran’s climate has changed from a hot and humid climate to a temperate climate since the cretaceous period and experienced dry periods in the central plateau during the pleistocene. since the climate change caused by global warming has intensified since the quaternary period, therefore, the use of dating methods for paleoclimate studies can be somewhat appropriate in terms of planning and risk management with regard to the new and advancing climate of the world.