بررسی و ارزیابی عوامل موثر بر تخریب محوطه‌های باستانی در ارتفاعات جنوب غربی ایران: محوطه‌های پیش از تاریخ در شهرستان لاران استان چهارمحال و بختیاری

محوطه های باستانی یکی از مولفه های مهم تاریخ فرهنگی هر منطقه هستند که جزء منابع محدود و تجدید ناپذیری هستند که در طول زمان در معرض تهدید دائمی نیروهای محیطی و انسانی قرار دارند. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش عوامل جغرافیایی و انسانی در تخریب محوطه های پیش از تاریخ بخش لاران است. روش پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی بودهو شامل 27 محوطه است که با استفاده از نرم افزار arc gis و spss با استفاده از روش تحلیل آماری همبستگی پیرسون میزان همبستگی تخریب محوطه ها بر اثر عوامل جغرافیایی و انسانی بررسی شد و مشخص شد که در بین عوامل جغرافیایی و عوامل انسانی با تخریب محوطه های باستانی همبستگی بالایی وجود دارد. علاوه بر این تحلیل های رگرسیونی چندمتغیره بر روی تخریب محوطه های باستانی توسط عوامل انسانی و جغرافیایی نیز انجام پذیرفت و مشخص شد که متغیرهای انسانی 93 درصد و عوامل جغرافیایی 78 درصد از تخریبات محوطه های باستانی را تبیین می کند. در مرحله بعد با استفاده از روش تحلیل آماری تاپسیس، محوطه های پیش از تاریخی اولویت بندی/ رتبه بندی شدند تا مشخص شود کدام محوطهبیشتر در معرض خطر قرار دارد یا بیشترین تخریب روی آن صورت گرفته است؛ و نتایج تحلیل ها نشان داد که محوطه خُلک در رتبه اول و قندیل دره 1 در رتبه دوم، قخمیش چشمه در رتبه سوم محوطه هایی هستند که بیشتر در معرض انواع تخریب ها قرار گرفته اند.

investigation and evaluation of factors affecting the destruction of ancient sites in the highlands of southwestern iran: prehistoric sites in laran county, chaharmahal and bakhtiari

ancient sites are one of the important components of the cultural history of any region, which are limited and non renewable resources that are under constant threat of environmental and human forces over time. the aim of the current research is to investigate the role of geographical and human factors in the destruction of prehistoric sites in laran district. the present research method is descriptive analytical and it includes 27 sites, which were investigated by using arc gis and spss software and the pearson correlation statistical analysis method to determine the degree of correlation between the destruction of sites due to geographical and human factors and it was found that there is a high correlation between geographical factors and human factors with the destruction of ancient sites. in addition, multi variable regression analyzes on the destruction of ancient sites by human and geographical factors were also carried out and it was found that human variables explain 93% and geographical factors explain 78% of the destruction of ancient sites. in the next step, prehistoric sites were prioritized/ranked using topsis statistical analysis method to determine which area is most at risk or the most destruction has been done on it; and the results of the analysis showed that the site of kholak is in the first place, qandil dareh 1 is in the second place, qakhmish cheshme is in the third place, and these are the areas that are most exposed to all kinds of destruction