تحولات نظام شهری در استان مازندران با تاکید بر شهرهای کوچک

تغییر در نظام های شهری فرایندی پیوسته است که به طور همزمان در سطوح فضایی مختلف در حال رخ دادن است. این مقاله با هدف بررسی تحولات نظام شهری استان مازندران در 60 سال گذشته تدوین شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و مبنای آماری داده ها، نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن می باشد. در این تحقیق با استفاده از نرم افزار excel داده های جمعیّتی نقاط شهری طبقه بندی شد و با استفاده از مدل های رتبه اندازه، حداختلاف طبقه ای تصحیح شده و ضریب کشش پذیری نظام شهری استان مازندران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. با کمکgis نقشه های توزیع فضایی نقاط و پهنه های تراکم جمعیت شهری نیز ترسیم شد. نتایج نشان می دهد شهرنشینی در مازندران هر چند همگام با کل کشور حرکت می کند، لیکن شتاب آن نسبت به کشور کندتر است. در این دوره تعداد شهرها 6 برابر، جمعیت شهرنشین 12 برابر و نسبت شهرنشینی نیز به 42.2 درصد افزایش یافت. بر اساس مدل رتبه اندازه بین جمعیت واقعی و مطلوب شهرها اختلاف رو به افزایشی به صورت مازاد جمعیّت دیده می شود، و همان گونه که گرایش به تعادل در سطوح بالا نظام سلسله مراتبی مشهود است در سطوح پایین آنچنان بهبودی ملاحظه نمی گردد. در قاعده تصحیح شده استورجس حد اختلاف طبقات به 6/5 برابر و تعداد طبقات به 10 طبقه شهری افزایش یافته است، و اختلاف چشمگیری بین تعداد شهرها و جمعیت آنها در آخرین طبقه این مدل مشاهده می شود، این امر بیانگر عدم تعادل و گسیختگی وضعیت سلسله مراتب نظام شهری است. نتایج مدل ضریب کشش پذیری نیز نشان می دهد شهرهای کوچک و روستاشهرها در دهه های اخیر رشد پایین و منفی داشته اند که افول نقش آن ها موجب شده است جهت تعادل در نظام شهری مازندران با خطر جدی روبرو شود.

changes in the urban system in Mazandaran province with emphasis on small towns

The change in urban systems is a continuous process that simultaneously occurs at different levels of space. This article aims to study the evolution of the urban system of Mazandaran province in the last 60 years. The research method is descriptiveanalytic and the statistical basis of the data is the results of general population censuses and housing. In this research, Excel data was categorized by demographic data of urban areas and using the ranksize models, the classadjusted minimum and the pulling coefficient of the urban system of Mazandaran province were analyzed. With Gis, maps of the spatial distribution of urban population were also drawn. The results show that urbanization in Mazandaran is moving along with the whole country, but its acceleration is slower than that of the country. In this period, the number of cities increased 6 times, urban population 12 times, and urbanization increased to 42.2 percent. According to the model, the size of the real and desirable population of cities is seen to be increasing as a surplus population, and as the tendency to balance is evident at high levels of the hierarchical system, there is no such improvement at the lower levels. In the corrected rule of Storges, the degree of difference between classes is increased to 5.6 times, and the number of classes to 10 metropolitan areas has increased, and there is a significant difference between the number of cities and their population in the last floor of this model, which indicates the imbalance and disruption of the situation The hierarchy of the urban system. The results of the model of pulling coefficient show that the small towns and villages in recent decades have been low and negative growth, whose declining role has caused a serious risk of balance in the Mazandaran city system.