واکاوی نقش نیروها و عوامل مدیریتی- شهری بر روند گسترش کالبدی محدوده‌های شهری؛ نمونه مورد پژوهش شهر فسا

روند تکامل کالبدی در بسیاری از شهرها، رابطه قطعی بین جریانات اجتماعی اقتصادی و نیروها و فرایندهای مدیریتی و گسترش کالبدی آن را نشان می‎دهد. پژوهش حاضر با توجه به این نگرش به بررسی نقش نیروها و عوامل مختلف در گسترش کالبدی شهر فسا در فاصله زمانی بعد از انقلاب تا اوایل دهه 80 شمسی که در این دوره گسترش فیزیکی و تغییرات فضایی سریع و بی‌نظیری در شهر روی داده پرداخته است. ساختار اصلی پژوهش بر روش تحقیق کیفی استوار بوده و گردآوری داده‌ها به صورت روش‌های اسنادی، انجام مصاحبه و مشاهدات میدانی انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در شهر فسا در فاصله زمانی مورد نظر، حدود 6/996 هکتار به محدوده شهر اضافه شده که در این فرایند عوامل متعددی نظیر نیروها و فرایندهای مدیریتی، سیاست واگذاری اراضی در سال‌های بعد از انقلاب، عامل مهاجرت، اسکان کم‌درآمدها در قالب سکونت‌گاه‌های غیررسمی، طرح‌های توسعه شهری و عوامل محیطی نقش اساسی داشته‌اند. تاثیر و شدت هر کدام از این عوامل متفاوت بوده و در این بین نیروها و فرایندهای مدیریتی با افزودن حدود 6/560 هکتار معادل 25/56 درصد کل محدوده‌های اضافه شده به محدوده شهر؛ به عنوان مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در گسترش کالبدی شهر فسا مطرح بوده است. بنابراین می‌توان این چنین نتیجه‌گیری کرد که عوامل موثر در گسترش کالبدی شهر فسا هم جهت بوده به طوری که ترکیب و برآیند مجموعه‌ای از عوامل در گسترش کالبدی و ایجاد مناطق جدیدالاحداث نقش داشته‌اند.

The analysis of the role of forces and managerial-urban factors on the process of physical expansion of urban areas; A Case Study of Fasa city

Abstract: The process of physical evolution in many cities shows a definite relationship between socioeconomic currents and forces and management processes and its physical expansion. According to this attitude, the present study investigates the role of various forces and factors in the physical expansion of Fasa city in the period after the revolution to the early 80s, during which the physical expansion and rapid and unparalleled spatial changes in the city occurred. The main structure of the research is based on qualitative research method and data collection has been done in the form of documentary methods, interviews and field observations. Findings show that in the city of Fasa in the desired period, about 996.6 hectares have been added to the city area. In this process, several factors such as management forces and processes, land transfer policy in the years after the revolution, the factor of migration, lowincome housing in the form of informal settlements, city development plans and environmental factors have played a major role. The effect and intensity of each of these factors is different, and in the meantime, the forces and management processes by adding about 560.6 hectares, equivalent to 56.25% of the total area added to the city area; It has been considered as the most important influential factor in the physical development of Fasa city. Therefore, it can be concluded that the composition and outcome of a set of factors have played a role in the physical expansion and creation of new areas.