تبیین سناریوهای فراروی انتقال رود زاب به دریاچه ارومیه

انتقال بین‎حوضه‌ای آب از دیرباز کانون توجه کارگزاران بوده اما پیامدهای فضایی و امنیتی - اجتماعی این اقدام در مبدا و مقصد کمتر بررسی و واکاوی شده است. دریاچه ارومیه طی دو نیم دهه گذشته درگیر کاهش سطح آب بوده و بازتاب‎های این رخداد محیط پیرامون آن را با تهدیدهای جدی روبه‎رو کرده به‌گونه‌ای که طی یک و نیم دهه گذشته طرح‏‌های متفاوتی‌ از جمله  انتقال بین آب حوضه‌ای رود زاب برای احیای دریاچه اجرا شده است. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در قالب بهره‏گیری از نرم‎افزارهای micmac و scenario wizard، سناریوهای فراروی انتقال رود زاب به دریاچه ارومیه را تدوین و بررسی می‌کند. نتایج پژوهش نشان داد که از 24 وضعیت احتمالی مربوط به چهار سناریو با سازگاری قوی و محتمل، وضعیت‏هایی که سناریوهای فراروی انتقال آب بین حوضه‌ای رود زاب به دریاچه ارومیه را مطلوب و بحرانی بیان می‎کنند، پُربسامدترین وضعیت‏های احتمالی ممکن را در بر می‏گیرند. وضعیت‌های بینابین درصد ناچیزی به خود اختصاص دادند. بر این پایه، سناریوی: مدیریت جامع منابع آب و برنامه‌ریزی صحیح به بهبود وضعیت طبیعی دریاچه و به تبع آن وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این حوضه بدون آسیب به حوضه رود زاب و مناطق وابسته به آن می‌انجامد، برای حالت مطلوب، و سناریوی: انتقال زاب به دریاچه به آشفتگی تعادل اکوسیستم طبیعی، اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و سیاسی حوضه رود زاب می‌انجامد و در حوضه دریاچه ارومیه نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود، برای وضعیت بحرانی تدوین شد.

explaining the future scenarios for transferring zab river to lake urmia

the mismanagement and unsustainable exploitation of the water resources of lake urmia basin along with climate change has led to a substantial reduction in the water level of this lake. over the past decade and a half, different plans have been implemented to improve the natural condition of lake urmia, among which is the plan to transfer the zab river water to this lake. the research method was descriptive-analytical using micmac and scenario wizard software, which develops and examines the future scenarios for transferring zab river to lake urmia. the results indicated that out of 24 possible situations related to four scenarios with strong and probable compatibility, there were situations that represented desirable and critical conditions for the future inter-basin transfer scenarios from the zab river to lake urmia. intermittent conditions (semi-optimal, static, and critical) accounted for a negligible percentage. accordingly, for the optimal situation, a scenario of comprehensive management of water resources and accurate planning has been formulated, aiming to improve the natural condition of lake urmia and, consequently, the economic, social, and political situation of this basin without harming the zab river basin and its dependent areas. for the critical state, a scenario of transferring the zab river to lake urmia has been developed, leading to disruption in the balance of the natural, economic, socio-cultural, and political ecosystem of the zab river basin, and the desired outcome is not achieved in the lake urmia basin.