مبانی فلسفی فقر مثبت و منفی بر اساس حکمت متعالیه

بنیادی‏ترین مبحث در فلسفه اسلامی متعالیه که به نحوی مبنای تمایز فلسفه‏های مضاف در علوم مختلف انسانی اسلامی از غیر اسلامی شده و نیز نقطه مرکزی در فهم و حل علم دینی از غیر دینی است، مساله “اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت” و”امکان فقری وجود ممکنات” است؛ از جمله حل فلسفی مساله تعارض بین فقرمثبت وعرفانی یعنی عین حاجت و ربط بودن به خدای متعال، که مورد تایید و تاکید قرآن‏کریم و سیره و گفتار حضرات معصومین(س) است و بین فقر منفی (مادی و فرهنگی) که از اسباب کفر و تنبلی و خودباختگی و وابستگی فرد و جامعه است؛ مآلا به فهم و بسط این دو مبنا برمی گردد و از این منظر حل و رفع فقر منفی عمل به لوازم فقر مثبت می‏باشد. طبق اصالت وجود، آنچه حقیقتا تحقق دارد، مصداق مفهوم وجود (هستی) است وماهیت (چیستی و حد عدمی موجودات ممکن) اعم از جوهر و عرض، اعتباری و فرضی و صرفا حاصل مقایسه ذهنی است. این فقر و ضعف در جوهر (ضعف جسمی و یا ضعف روحی و داشتن نفس معیوب و یا درضعف عقلی) و نیز فقر در اعراض، چه در کمیات (از جمله در امورمالی و اقتصادی) و چه در کیفیات از جمله کیف نفسانی (علم، اراده، شجاعت، امید..). و نیز در استعداد (قدرت و قابلیت و..). و یا در زمان (از جمله کم فرصتی و کوتاهی عمر) و سایر اعراض، منشا فقر فرهنگی و نیز فرهنگ فقر مذموم است؛ تحقیق حاضر به تبیین فلسفی این مهم خواهد پرداخت.