کرونا و تحول ایده تاسیس مدارس در ایران

انتظار می رود کرونا ضرورت تحول در نظام های آموزشی جهان به ویژه ضرورت تحول در ایده های سنتی تاسیس مدرسه را در سطح بین المللی متحول سازد. حال همین انتظار در رابطه با نظام آموزشی ایران در قالب یک سوال کلیدی مطرح می شود که آیا کرونا می تواند ایده ی سنتی تاسیس مدرسه در ایران را تغییر دهد. آیا نشانه هایی از تغییرات اساسی در این زمینه وجود دارد ؟ایده تاسیس مدرسه در ایران مبتنی بر سواد آموزی و انتقال دانش علمی، دینی و سیاسی در راستای نیازهای حکمرانی غالب در قبل و بعد از انقلاب استوار شده است. در حقیقت مدارس و کلاس های درس تاسیس شده اند که بسته ای مرکب از مجموعه دانش های ضروری(اطلاعات ضروری) را که در حوزه اداره کشور مورد نیاز دولتهاست به صورت متمرکز به دانش آموزان منتقل کنند. هدف سنتی این دانشها اساسا تلقینی و بیرونی است. یعنی حجم زیادی از این دانشها بدون نیاز نسل جدید و با روشهای سخنرانی به ذهن دانش آموزان ایرانی تزریق می شوند، صرفا با این استدلال که این دانشها ارزشمند هستند. اینجا سه سوال پی آیند مطرح می شود؟ نخست، دانش ارزشمندی که مدارس منتقل می کنند از نگاه چه کسانی ارزشمند تلقی می شود؟ آیا مشروعیت دانش ارزشمند را در ایران والدین تعیین می کنند ؟ معلمان تعیین می کنند یا متخصصان برنامه درسی یا خود دانش آموزان؟ دانشی که برای انتقال به برنامه درسی مدرسه تعیین شده است، اساسا توسط چه کسانی باید تعیین ارزش شود؟ دوم اینکه آیا دانش های رقیب دیگری برای دانش رسمی official knowledge موجود در مدارس ایران وجود دارد؟سوم اینکه آیا مراجع انتقال دانش و روشهای انتقال دانش فقط مدارس هستند و یا در آینده ی پساکرونایی مکانها و محیطهای دیگری غیر از مدارس به درجه ای از مشروعیت مکانی برای یاددهی- یادگیری می رسند؟ به عبارتی به قول هاروی فیلسوف شهری آیا ممکن است شان مکان مدرسه به جاهای دیگری مثل محیطهای یاددهی یادگیری آنلاین یا بخشهای آموزش غیر رسمی منتقل شود؟ یا آیا مدرسه همچنان به عنوان مکانی دارای شان و مشروعیت باقی خواهد ماند؟در پاسخ به سوال نخست باید گفت که تنها مرجع مشروعیت دانش ارزشمند دولتها و مراکز دولتی و حکومتی نخواهند بود، زیرا دسترسی به منابع دانش ارزشمند به طور نسبی برای عموم مردم افزایش یافته است. نتیجه اینکه کتاب درسی تنها منبع دانش ارزشمند محسوب نمی شود. این امر دیرزمانی است که آغاز شده و کرونا قطعا دسترسی به منابع دانش ارزشمند جدید را تسریع خواهد کرد. دانش بیشتر توسط مصرف کنندگان تعیین ارزش خواهد شد و نقش والدین، معلمان در انتخاب دانش ارزشمند بیشتر خواهد شد. واقعیتهای اجتماعی بیش از اسناد و کتابهای درسی اهمیت پیدا خواهند کرد و گسترش آموزشهای تکمیلی و غیر رسمی مثل آموزشگاههای موسیقی و هنر، آموزشگاه های حسابداری، تجاری و بازرگانی، آموزشگاه های زبان، کلاسهای ورزشی و هزاران نوع آموزش بیانگر کم تر شدن استقبال از دانش رسمی مدرسه و حتی دانش رسمی در دانشگاه است. در پاسخ به سوال سوم که آیا شان مدرسه به عنوان مکان رسمی برای یاددهی یادگیری به چالش کشیده می شود، باید گفت که خلوت کنونی و سکوت عظیم و معناداری که در دوران کرونا بر مدارس و دانشگاهها حاکم است نوعی نشانه برای تنزل شان مدرسه به عنوان مکانی است که از رضایت، تعامل، گفت و گو، استقلال فردی، شور علمی، واقعیت و خلاقیت کنشگران خالی شده است. به عبارتی می توان گفت مکانهای رقیب دیگری برای یاددهی یادگیری دانش ارزشمند همانند، انجمن های علمی، کافه های خرد، کلاسهای خلاقیت، پارکهای علمی، محفل های غیر رسمی علمی، سیستمهای مدیریت یادگیری آنلاین(lms )، مووکها(mooc)، بحث های اینترنتی و وبینارها پدید آمده اند. این شرایطی است که مدیر موسسه ماکس پلانک در برلین، آقای سائول بی رابینسون سالها پیش به آن اشاره کرده است: برای تغییر مدرسه باید برنامه درسی مدرسه را تغییر داد. در حقیقت شان مکان مدرسه به عنوان جایی که خود به صورت مداوم در حال تحول است و در عین حال قادر است جامعه و مردم را متحول سازد به شدت دچار چالش شده است. از نظر سپهر عمومی(public spear) مدرسه نهادی تحول آفرین، منتقد، آینده گرا و آوانگارد نیست. لذا شان مکانی آن به شدت دچار تزلزل شده و رقبای جدیدی پیدا کرده است.