وقف و توسعه مراکز علمی؛ بازشناسی نقش وجایگاه وقف در نظام علمی ایران عصرصفویه

وقف از بهترین منابع درآمدی نهاد علم در جوامع اسلامی بوده است. دوره ی صفویه را می توان نقطه عطفی در تاریخ اوقاف به شمار آورد. دراین دوران، تشکیلات وسیعی برای اداره اوقاف ایجاد شد و وقف به عنوان کانون جنبش علمی و فکری در جوامع اسلامی مطرح گردید؛ زیرا واقفان اعم از حکام و سلاطین، وزراء و اشخاص صاحب نفوذ در حمایت از طالبان علوم و در نتیجه قراردادن دانش در اختیار همه طبقات جامعه بدون کمترین تبعیضی، سهم داشته اند و وقف توانسته است پایه های گوناگون فرهنگی جامعه عصر صفوی را استحکام بخشد. نوشتار پیش رو که با رویکرد تاریخی- تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای انجام شدخه است می کوشد تا ساختارنهاد وقف در عصر صفوی را مورد مداقه قرار دهد و جایگاه آنرا در توسعه علوم و مراکز علمی بازشناسی کند. یافته ها نشان می دهد که رشد و توسعه علمی ای که در عصر صفوی همگام با پیشرفت های سیاسی و نظامی آن حکومت همراه بود معلول عللی متفاوتی است. یکی از موارد تاثیر گذار در رونق نهاد علم در عصر صفوی نهاد وقف بوده است. از اینروشکوفایی و تقویت نهادهای آموزشی عصر صفوی مرهون پشتوانه های ارزشمندی از قبیل اوقاف بوده است به طوریکه مدارس و مراکز آموزشی صفویه به واسطه ی دارا بودن منابع و پشتوانه های مادی از طریق املاک و اموالی که به عنوان وقف مقدور گردیده بود استمرار آبادانی و علمی خود را در آن دوران و سده های بعد نیز حفظ کردند.