بررسی معیارهای عدالت با تامل در گستره مفهومی عدالت و تاثیر آن بر نظریه جامع عدالت اجتماعی

عدالت اجتماعی مهم‌ترین بحثی است که اندیشمندان و فیلسوفان سیاسی را به خود مشغول داشته است. اهمیت این مسئله در پیوند مستحکمی با مباحثی که در خصوص الگوی پیشرفت اسلامی در جریان است، قرار دارد. بی‌گمان برای طراحی الگوی جامع پیشرفت نیازمند الگویی برای تحقق عدالت اجتماعی هستیم و طراحی الگوی عدالت اجتماعی، معیارهای جامعی را در خصوص عدالت می‌طلبد، این معیارها از دل نظریه جامع عدالت بیرون می‌آید و سرانجام نظریه جامع عدالت مبتنی بر معناشناسی دقیقی است که از مفهوم عدالت و به‌ویژه عدالت اجتماعی داریم. در این نوشتار با بررسی معانی مختلفی که برای عدالت ذکر شده است حیطه معنایی عدالت بررسی می‌شود. با دقت در معانی مختلفی که برای عدالت ذکر شده است می‌توان عدالت را دارای گستره‌ای معنایی دانست ونه فقط یک معنای تک‌ بعدی. این نگاه جامع به عدالت ما را از افتادن در شبهاتی که ناشی از نگاه تک‌بعدی به مقوله عدالت است برحذر داشته و نگاه جامع‌تری به این مفهوم می‌بخشد. در این شبکه معنایی می‌توان هرکدام از معانی را در مقام بررسی علمی و از دیدگاه مساله محوری، در مرکز توجه قرار داد و بقیه معانی را حول آن و در ارتباط با آن بررسی کرد؛ برای مثال می‌توان مفهوم برابری را در مرکز توجه قرار داد و سایر معانی این شبکه معنایی را با توجه به مفهوم برابری تبیین کرد؛ چنان‌که در این بررسی لازم است مفهوم برابری را نیز در مقیاس شبکه معنایی گفته شده بازتعریف کرد و آن را متناسب با دیگر معانی که برابری در شبکه معنایی عدالت بدان‌ها مرتبط است، تاویل و تفسیر کرد. بنابراین هدف این نوشتار بازشناسی مفهوم عدالت و تبیین گستره معنایی آن از طرفی و تبیین دقیق معیارهایی که با توجه به این گستره معنایی می‌توان ارائه داد، از سوی دیگر است. بنابراین در مواجهه با مسئله معیارهای عدالت، خود مفهوم عدالت را در مرکز توجه قرار می‌دهیم و سعی می‌کنیم با دقت در حوزه معنایی عدالت، معیارهای عدالت را استخراج کنیم.