حدیث و علوم اسلامی؛ از مسئله شناسی تا آینده پژوهی

مسئله شناسی تاریخی، یکی مقدمات ورود به عرصه آینده پژوهی است. حدیث، برخلاف نمود بیرونی آن – حتی درمحافل آکادمیک- یک ماهیت روشی است. رشد و تفوق علمی غرب در حوزه علوم صنعتی، عملا موجب سلطه او در سایر حوزه های معرفتی شده و فضای مطالعات بومی نیز متاثر از آن است. انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران، توانسته تا حدود زیادی بستر این تاثیرگذاری را در حوزه های سیاسی و حتی علم و فناوری فراهم کند و عملا خود را به عنوان یک گفتمان جدی در جهان امروز مطرح کند. بخش اعظمی از میراث تمدنی اسلامی در قالب هایی فراتر از گفتمان مبتنی بر اخبار آحاد قابل مستندسازی است. ناکارآمد نشان داده شدن تمدن اسلامی، غالبا ناشی از نگاه های خرد و تجزیه ای به میراث اسلامی است. از نگاه آیندهپژوهی، انتساب دورهای که آن را سپری میکنیم؛ به اخباریگری تاریخی، دور از انتظار نخواهد بود؛ چنانچه از همین منظر، شکافت نسلی و تمدنی و بههم ریختن ساختارهای تمدنی، در کنار گسترش دامنههای اطلاعاتی، نوع مسئله تاریخ حدیث را نیز تغییر خواهد داد. روشنگری متن جعلی و غیرجعلی نسبت به محیط پیرامونی، ارزش تاریخ را در آینده بیش از پیش روشن خواهد کرد. حدیث پژوهی به سمت پرهیز از رویکرد حذفی و ارزشمندکردن گزارشهای تاریخی پیش میرود که تاریخگذاری نمونه بارز آن است و از این جهت باید آن را پدیدهای مثبت ارزیابی کرد.