واکاوی دلایل تقلیل مفهوم خانه در فرهنگ ایرانی اسلامی در دوره معاصر

خانه در میان همه اقوام و فرهنگ‌های جهان، جایگاهی ویژه دارد. رویکردهای مختلف برای کاوش در مفهوم خانه، نشان می‌دهند که این مفهوم شامل مجموعه‌ای غنی و پیچیده از مفاهیم کیفی است. این مفاهیم را به سختی می‌توان تعریف کرد؛ زیرا بیش از آنکه بدیهی باشد، مبهم است. در زبانشناسی اعتقاد بر این است که تعدد لغات برای یک پدیده نشان‌دهنده غنای مفهومی آن است. امروزه در فرهنگ ما مفهوم خانه، به پرباری گذشته نیست بنابراین این فرضیه مطرح می‌گردد که تقلیل واژه‌های مربوط به خانه نشانگر تقلیل غنای مفهومی آن است. این مقاله در ادامه پژوهشی در سال 1382 با عنوان «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی» انجام شده است و در آن تلاش شده تا با استفاده از نتایج پژوهش مذکور، با رویکردی زبان‌شناختی و بر مبنای ادراک ذهنی و عینی ساکنین شهر قزوین به عنوان یک نمونه، دلایل تقلیل غنای مفهومی خانه تحلیل گردد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد از 77 واژه مترادف خانه در زبان فارسی، تنها 41 واژه برای پاسخ‌دهندگان آشنا بوده و آن‌ها را تاکنون شنیده‌اند که از میان آن‌ها 23 واژه تغییر معنا یافته و تنها 18 واژه باقی مانده است. همچنین نتایج تحلیل نشان می‌دهد مفهوم خانه در ذهنیت ساکنین شهر قزوین با عینیت محل سکونتشان دارای تفاوت بارزی است. به طور کلی بر مبنای نتایج حاصل از پژوهش می‌توان گفت ارتباط زبان فارسی و فرهنگ ایرانی با محیط انسان‌ساخت تقریبا به طور نگران‌کننده‌ای تضعیف شده است و آنچه که موجود است تقریبا فاقد غنای زبانی و فرهنگی است.