رویکردی اشراقی به رمز نور در متون حکمی چین باستان

شیخ اشراق بنا بر بینش رمزاندیش خود که میراث فهلویون بوده است، فلسفۀ اشراق را بر مبنای تمثیلات متعلّق به نور نهاده است. در متون حِکمی چین باستان نیز تمثیلات متعلّق به نور جایگاهی مهم دارد، چنان که دائو (حقیقت مطلق) در دفتر دائودِه جینگ نوشتۀ لائودزی (بند 41) همچون نورالانوار سهروردی با رمز نور بیان شده است. کلمه‌ای که در متون حکمی چین باستان برای اشاره به نور به کار می‌رود، مینگ است که جدا از نور به معنی آگاهی نیز هست. دو معنی نور و آگاهی در سنّت حکمی چین چنان به یکدیگر گره خورده است که هنگام مطالعۀ متون سخت بتوان تشخیص داد که کجا دالّ (نور) مقصود است و کجا مدلول (آگاهی). در این پژوهش بر آنیم که با بررسی آثار فلسفی و همچنین داستان‌های رمزی سهروردی، نخست به معنی رمزی نور در فلسفۀ اشراق بپردازیم و سپس در متون حِکمی چین باستان به‌ویژه یی‌‌جینگ و دائودِه جینگ کاربردهای تمثیلی نور را پی گیریم. از جملۀ نتایج این تحقیق روشن شدن جنبه‌هایی ناپیدا از اصلاحات پیچیده‌ای مانند «نور پنهان» و همچنین نسبت نور و جاودانگی در حکمت چین باستان است.