بررسی تمیثل وِدایی خورشید در پرتو فلسفۀ اشراق

خورشید که یکی از مهمترین تمثیلات وِدایی است، در اوپَنیشَدْها به عنوان تجلّی بْرَهْمَه در مقام «نورِ نورها» (جْیُتیشامْ‌جْیُتیهْ) و رمز آن دانسته می‌شود و نسبت آن با علم و آگاهی (جْنانَه، چیتْ) به‌صراحت بیان شده است. نظر به این تمثیل، همسنگی‌های فراوانی میان تعالیم ودایی و فلسفۀ نوری سهروردی دیده می‌شود و این نشان از آن دارد که از این رمزِ وِدایی در پرتو فلسفۀ اشراق گره‌ها می‌توان گشود و در مقابل، تاویلات اوپَنیشَدی از این رمز نیز در فهم اشارات فلسفۀ اشراق راهگشا تواند بود. این نوشتار، پس از بررسی معانی نور در اوپَنیشَدْها و تاویل این کتب از رمز ودایی خورشید به آگاهی در مراتب مختلف، به وجوه مختلف این رمز می‌پردازد و با رجوع به فلسفۀ اشراق در پی فهمی خاصّه از دو مفهوم سرزمین خورشید و چشم خورشید است. در این نوشته، فرض را بر این گذاشته‌ایم که خواننده با فلسفۀ اشراق آشنایی کافی دارد، فلسفه‌ای که اگرچه سهروردی موسس آن است، از ریشه‌های آن در ایران باستان نباید غافل بود. پس، به جای بررسی جداگانۀ مفاهیم و معانی متعلّق به سنّت اشراقی که سنگینی آن خود مانعی بر این مطالعۀ مختصر می‌توانست بود، در تعالیم وِدایی (عمدتاً در ریگ‌وِدَه و کتب اوپَنیشَد) جویای پاره‌ای از مقاصد اشراقی بوده‌ایم.