مطالعه تطبیقی امشاسپندان در گاهان و نظام نوری سهروردی

حکمت خسروانی که ما آن را از طریق شیخ اشراق می‌شناسیم پیوند محکمی با باورهای کهن ایرانی دارد که در متن‌های دورۀ میانه و باستان بازتاب دارد. سهروردی نیز با این متن‌ها آشنا بوده به طوری که از برخی واژه‌های باستانی برای انتقال مفاهیم خود بهره برده است. گاهان متنی اوستایی است که به ویژه به اورمزد، آفرینش او، امشاسپندان و خویشکاری‌های آنها پرداخته و بدین وسیله حکمت باستانی ایرانیان را منتقل کرده است. انتظار داریم با مقایسۀ متن‌های گاهانی با نوشته‌های سهروردی شباهت‌هایی بین این دو اندیشه بیابیم. مقالۀ حاضر در نظر دارد نظام نوری سهروردی را با حکمت گاهانی و به ویژه با امشاسپندان مقایسه کند و پس از روشن کردن شباهت‌ها و تفاوت‌های آنها به این نتیجه خواهد رسید که امشاسپندان در جایگاه تجلیلاتی از اورمزد قرار دارند که سهروردی از آنها با عنوان انوار قاهره برین نام می‌برد و اگر چه سهروردی خود بهمن را در مقام عقل نخست قرار می‌دهد، در گاهان این سپنته مئینیو است که با خصوصیات عقل نخست مطابقت دارد.