بررسی گونه شناسی ساباط از منظر فرم و عملکرد در اقلیم گرم و خشک

ساباط از جمله عناصر تشکیل دهنده‏ی شهرهای ایرانی است که دارای قدمت تاریخی و کارکردهای گوناگون است.‏ ساباط‏ یک فضای مکث شهری است که مردم را در برابر گرما و سرما محافظت می‏کند و امنیت محلات و شهرها را تامین می‏نماید، سیمای شهر را یکپارچه کرده و مقاومت بناها را افزایش می‏دهد. امروزه، به دلیل رشد جمعیت و با ماشینی شدن شهرها، هویت و فرهنگ شهرهای ایرانِ اسلامی رو به دگرگونی نهاد تا جایی که در معماری مدرن با ویران نمودن فضاهای قدیمی، و فراموشی هویت معماری گذشته، کیفیت فضایی معماری ایرانی- اسلامی هم کمرنگ گردید و شهرسازی معاصر آن کیفیت گذشته، یعنی طراحی شهری با توجه به فرهنگ، دین و آداب و رسوم اجتماعی، اقلیم آن منطقه و شهر را ندارد. هدف اصلی مقاله حاضر، شناختی کامل از ساباط و یافتن اهداف طراحی و دلایل ساخت آن در اقلیم گرم و خشک، به منظور استفاده کاربردی و تلفیق این عنصر در طراحی فضای شهری و معماری معاصر می‏باشد. در مطالعات اولیه متوجه شدیم تاکنون پژوهشی که به گونه‏شناسی ساباط هم از منظر فرم و هم نحوه عملکردی پرداخته باشد، انجام نگرفته است؛ لذا علت انتخاب موضوع تحت عنوان مذکور، به منظور بررسی دسته‏بندی جامع‏تری از گونه‏شناسی ساباط و شناخت بهتر آن می‏باشد. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد که با تکیه بر گردآوری اطلاعات به روش اینترنتی- کتابخانه ‏ای به انجام رسیده است. براساس بررسی‏های صورت گرفته، نتایج ذیل حاصل گردید: ساباط عنصر چندکاربردی در معماری ایرانی اسلامی بوده که از لحاظ فرم شناسی و عملکرد تابع اقلیم منطقه خود می‏باشد، و بررسی و تحلیل ساباط و انواع آن برای ما روشن نمود که دلایل شکل‏گیری و ساخت این عنصر در جهت هماهنگی و پوشش تمامی جنبه‏های مختلف معماری، اقلیمی، سازه‏ای، شهرسازی، اجتماعی و فرهنگی و امنیت شهری بوده است.