ظهور پدیده بدعت در معماری معاصر ایران (قاجار و پهلوی اول) محصول تحولات نظام آموزش از سنتی به مدرن و اضمحلال مفهوم آموزش

بررسی تاریخ آموزش معماری در ایران موید حضور دو گونه تقسیم بندی سنتی و مدرن در این خصوص می باشد. آموزش معماری سنتی که حاصل نظام آموزش استاد و شاگردی است، پایه های حرفه ای، اخلاقی و صنفی خود را در منظومه ای از حکمت و معرفت و بینش یافته و سالیان سال و نسل به نسل به مابعدهم منتقل شده است و البته در دنیای کثرت گرای امروز به دلیل گستردگی دانش و فناوری به لحاظ سبکی جایگاهی ندارد لاکن کنه و مفهوم آموزش در این شیوه همچنان قایم به ذات و با توجه به ماهیت و محتوای معماری ایران پربار است. آن چه در این میان قابل تعمق است گسست ناگهانی در تاریخ معماری ایران در ورود به عصر قاجار و پهلوی به واسطه گرایش به مظاهر و مضامین غربی است که در پی دین گریزی و دین ستیزی و انحلال و استغراق در تقلید از غرب به حکم مجهز بودن آن ها به علم و تکنولوژوی بود که در پی خردگرایی، عقل گرایی و فردگرایی در جامعه ایران به وقوع پیوست. مفهوم آموزش معماری سنتی و شیوه معماری سنتی که بر پایه مکاشفه و ایمان که خاص فلسفه شرقی است در این میان مضمحل و جای خود را به شیوه آموزش آکادمیک بر پایه تقلید از شیوه های آموزش جاری در محافل غربی استوار برپایه خردگرایی داد. آنچه در این بین هدف این پژوهش است مقدمه ای است بر وقایعی که در تاریخ معماری ایران طی این چند دهه به وقوع پیوست و نتیجه آن به شکلی نا محسوس در نظر و به شکلی عام تر و محسوس تر در عمل بر ظهور شاخصه های بدعت به جای سنت در معماری متجلی شد. شاخصه هایی که هم در معنا و هم در مصداق گویای بدعت بودند و آنچه از سنت را به نمایش می گذشتند تنها نمایش از آن در نما بود و عاری از معنا و مفهوم. این جریان انحرافی در آموزش تا آن جا ادامه یافت که واقعیت پا را از آن ظواهر نمایشی فراتر گذاشت و در عصر حاضر با بسیاری شیوه های آموزشی دیگر تلفیق گردید، به گونه ای که هم اکنون معماری و آموزش معماری ما، سرگردان در میان دو مرحله تکامل و تحول با نگاهی به گذشته و معماری سنتی آن و نگاهی به غرب و معماری متحول آن دوران بلاتکلیفی خویش را می گذراند. [1]. این پژوهش در پی پاسخ این پرسش است که شاخصه های بدعت متجلی شده در معماری عصر قاجار و پهلوی در پی کدام تحولات در نظام آموزش معماری ایران حاصل شده اند؟ آیا تحول در نظام آموزش معماری ایران در دوران معاصر بدعت نقش بسته در صورت و مفهوم معماری را درانداخت یا تحول در نظام آموزش معماری منجر به برانداختن مفهوم سنت از صورت و معنای معماری گردید؟، جایگاه مقوله مفهوم آموزش، دین زدایی و غرب گرایی در این میان چیست؟ نتیجه پژوهش مبین آن است که رابطه میان بدعت و تحول در نظام آموزشی رابطه ای دو سویه و جایگاه دین زدایی و غرب گرایی در ارتباط مستقیم با ظهور بدعت و گسست در نظام معماری و آموزشی سنتی از منظر مفاهیم قرار گرفته است و مبین اهمیت مداقه در مباحث معماری معاصر به منظور آشکارسازی مفاهیم و آگاه سازی دانشجویان بر استفاده از الگوهای موجود به عنوان منبع دانشی و ارزشی می باشد. در این میان توجه به مفهوم آموزش از دیدگاه شریعت از اهمیت والایی برخوردار است چه غفلت از آن گسست در نظام آموزشی و انحراف از آن، خلط مفاهیم مورد نظر در سنت مقدس را موجب و تمسک به آن پی جویی هدف را فراهم می سازد. این پژوهش در نوع خود کیفی و از شیوه مطالعات تحلیلی، تاریخی، تفسیری استفاده می نماید.