محور بصری و حرکتی و جایگاه آن در معماری مسکونی دوره قاجار شیراز

پژوهش حاضر در پی شناخت نقش مفاهیم پایه ای دید و نور و مظاهر آن در معماری بناهای دوره اسلامی شیراز و بیان روش ها، انواع و دلایل به کارگیری این مفاهیم در زندگی انسان دارد. فرضیه اصلی در مقاله حاضر این است که نور و دید در طراحی بناها علی الخصوص خانه ها نقش اساسی دارد و دید در برخی موارد از نور مهم تر بوده است. لذا با بررسی میدانی و کتابخانه ای به روش توصیفی تحلیلی به تحلیل باغ ها، مساجد و خانه های شیراز پرداخته شده است. نتایج حاصل از این کنکاش نشان می دهد نور در در طراحی پلان، چیدمان فضاها، جهت گیری فضاها، فرم هندسی آن ها، ارسی ها و ایجاد سلسله مراتب و انتقال فضایی استفاده شده است. به کارگیری پدیده گلخانه ای ، شکست و انعکاس نور از دیگر موارد کارکرد آن است. محور بصری و دید اهمیت ویژه ای دارد و در چیدمان فضاهای اصلی مساجد، باغ ها و خانه ها همیشه در اولویت بوده است. خدا محوری به صورت به کارگیری نور، رنگ آبی، آئینه کاری، حوض آب، فضای خلا به عنوان یکی از اصول مهم در طراحی بناها به کار رفته است.