سیر تحولات ماهیت جمهوری و مولفه‌های حقوقی آن در ایران

جمهوری‌خواهی مردم ایران به‌عنوان شکلی از یک نظام سیاسی پس از مشروطه مطرح شد. به دلیل ضعف‌های نظام موجود و مداخله کشورهای خارجی، جریان مشروطه‌خواهی و نهضت‌های جمهوری‌خواه، چالش‌های جدیدی برای رژیم قاجار و پهلوی ایجاد نمود و تحولات بسیاری در ایران رقم زد. با توجه به اینکه گفتمان ارائه‌شده از سوی جمهوری‌خواهان انتزاعی بود و به دنبال اغراض سیاسی در این پوشش بودند، این قالب نتوانست به صورت ساختارمند مشارکت دولت‌و‌ملت را فراهم آورد. این مساله پس از طی مسیری طولانی در قالب جمهوری اسلامی به ‌عنوان آرمان این نهضت مردمی محقق شد. از آنجا که ساختار نظام سیاسی از مهم‌ترین عناصر حقوق‌ عمومی است، اولین سوالی که مطرح می‌شود این است که جمهوری‌ از منظر حقوق عمومی دارای چه مولفه‌هایی برای ارزیابی است و دوم این مولفه‌ها در تاریخ جمهوری‌خواهی ایرانیان چه اندازه ظهور یافته‌ است. از این رو در این مقاله با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی پس از بررسی عوامل تاریخی شکل‌گیری نهضت‌های جمهوری‌خواهی و تحلیل آن با استفاده از مولفه‌های حقوق عمومی این مساله روشن می‌شود که جمهوری اسلامی بر خلاف پیشینه جمهوری‌خواهی نه تقلیدی کورکورانه از غرب بوده و نه حربه‌ای برای به دست گرفتن قدرت، بلکه مدل نوینی از روابط دولت‌و‌ملت ارائه کرده است.